Kurmay ve GENERAL nasıl olunur?

Genelkurmay Başkanı’nın son konuşmasının yol açtığı bir hayıflanmayla, “Fevkalâde sığ, yetersiz, beceriksiz, mesleklerinin gereklerini yerine getiremeyen generaller galerisine döndü TSK. Ne savaşı caydıracak askerî bir kapasiteleri, ne barışı sağlayacak entelektüel bir derinlikleri var” diyordu geçenlerdeki yazısında Ahmet Altan, haklı olarak.

Ergun Babahan da, Star’da, bu durumda olanları “Harbiye’den mezun olduğu kafayla kalmış, Harp Akademisi’ne gitmemiş kıt’a subaylarına özgü zannederim. Meğer, İngilizce kitap okuyan, kendini entelektüel diye pazarlayan da aynı kafadaymış” diyerek, benzer bir düş kırıklığını dile getiriyordu.

Çok kimseler var ki, böyle düşünüyorlar.

Pekiyi, buraya nasıl gelindi, neden böyle oluyor, bunun nedeni ne?

İlkin, subay kimdir, kurmay kimdir, general kimdir, buna bakalım dilerseniz.

Harp Okulları, TSK’ya “taktik seviye”deki birliklere komuta etmek üzere subay yetiştiren eğitim kurumlarıdır. Harp Okulu ve sınıf okulunu bitirenler “teğmen” rütbesiyle kıt’aya çıkarlar, en sonunda da “albay” olarak emekliye ayrılırlar.

Harp Akademileri ise, üsteğmenliğin son üç ile yüzbaşılığın ilk üç senelerine rastlayan dönemdekilerden olmak koşuluyla kıt’adakiler arasından hem sicil hem sınav yoluyla seçtikleri kimi subayları, “stratejik seviye”deki birliklere komuta etmek üzere yetiştirip kurmay yaparlar. Kurmay olan subaylar, taktik seviyedeki birliklerde komutanlık, stratejik seviyelerdeki birliklerde de karargâh subaylığı yaparak deneyimlenirken, bir yandan da hedefledikleri, ömürleri boyunca meftunu olacakları “general”liğin peşi sıra koşuşturur dururlar.

Kurmaylık, askerliğin muharip ya da yardımcı sınıfları gibi bir sınıf değildir. O, bir düzeyin; generalliğe giden biricik yolun adıdır. O, seçilmiş dar bir çekirdek kadronun içine erkenden alınıp, geleceğin muhtemel generalliklerinde şimdiden “rezervasyon” edinmek demektir.

Okula başlarken ilk kez girdikleri ortamı “tek düze” bulup “yaramazlaşan” zekâ yüklü çocuklara, bizdeki “pedagojik özürlü” eğitimcilerin yaklaşımları nasıl olumsuz ve dışlayıcıysa... dünyayı ve hayatı sorgulama arayışlarının dalgalarında sörf yaparlarken beyinsel adrenalinleri yüksek seyreden kıt’aya ilk çıkan teğmenlerin de... ta öğrenciliklerinden beridir düşünsel anlamda en atak ve kabına en sığmaz olanları... atlarından acımasızca ve kıskançça düşürülerek , işte şimdi benzer biçimde harcanıverirler. Bunlar, daha yolun başındayken, ya ordudan atılırlar ya da bilemedin hırs ve hevesleri kırılarak, küstürülüp, bir kenara itilenlerden olurlar.

TSK, her yılki subay “devre”lerinin, liderlik vasıfları taşıyan en idealist, en hevenkli, en “eski köye yeni âdet” getirmek isteyen, bir şeyler katmanın en peşinde ve muhtemeldir ki en başarılı olabilecek çocuklarını, mesleklerinin daha ilk yıllarında “bir güzel harcamayı” bugüne kadar çok iyi becermiş (!) bir kurumdur.

Ve bu yüzden de, gerçekten hak edenleri bir yana, genel olarak çoğu en sıradan, en “etliye sütlüye” karışmayan, en “söz dinleyen” ve “vur sırtına al lokmayı ağzından” olanlara kalır, akademiye gitmek de. Zaten akademi başvurusuna “olur” onayı verecek olan komutan da nihayetinde kurmay ya da general birisidir. Onun da arayacağı, bir vakitler kendisinin de başına gelen bu tür özelliklerdir. Onun olumlu kanaati olmadan, ağzınızla kuş tutsanız akademiye gidemezsiniz. Akademi adayları, fikir beyan etmeyen, ki bu özellik çok önemlidir; komutanın emirlerini kayıtsız şartsız, mutlak bir itaatle yerine getirenlerden seçilirler.

Kendilerini günlük rutine kaptırıp, birliği ve görevi için canhıraş çalışan, bu nedenle de sınavlara hazırlanmak üzere fırsat bulamayan ve yaratamayanlar da akademiye giremezler. Şimdi Şırnak’ta ya da Hakkâri’de, dağların arasına sıkışmış o mevziden bu mevzie, canı burnunda koşuşturmalarla gecesi gündüzüne karışmış, şöyle deliksiz bir uykuya ve sıcacık bir duşa dahi hasretken... bu koşullarda kalkıp akademiyi aklından geçirmeye yeltenmek... neredeyse kendisinin bile kınayacağı durumdakiler için, meselâ böyledir.

Ama akademi sınavlarına hazırlanmak için “mesaiden çalarak” zaman bulabilenler ya da tayin yeri itibariyle masun kentlerin büyük karargâhlarında, kırmızı biyeli pantolonlarının altına rugan ayakkabılar giyerek, harici elbiseleriyle dolaşabilenler için, durum hiç de öyle vahim ve elem verici görünmemektedir.

Devre arkadaşları Yüksekovalarda akıl almaz streslerden kafalarını kaldıramazlarken, böyleleri şimdi akademi sınavlarına kolaylıkla hazırlanmakta, emri altında oldukları komutanlarının “bir dediklerini ikiletmeyerek”, fıstık gibi bir geleceğin kapılarından içeriye sızmak ve süzülmek üzeredirler. İlkin kurmay, ardından da general olduklarında, okullardayken bir zamanlar yedikleri-içtikleri ayrı gitmemiş, aynı sıralarda yan yana oturdukları yahut altlı-üstlü ranzalarda yattıkları, yüzleri ve elleri dağ rüzgârlarıyla kavrulmuş, albaylıklardan emekli en yakın arkadaşlarından dahi, kendilerine “paşam” denmesini bekleyeceklerdir.

Bunların eşlenikleri sivil hayatlarda da vardır, eğer görürseniz. Uzakların unutulmuş ilçelerinde başlayıp, orası senin burası benim diyerek; Anadolu’nun otuz yıllık “gez babam gez” türü “hâkim”likleriyle, Ankara’nın “yükseklerdeki yargı yerleri”nde erken ilişkilerle yer edinmişlikler, bir midirler meselâ?

Harb Akademileri’nin “askerî eğitim” müfredatı, taktik seviyeden stratejik seviyeye doğru bir evrilmeyi öngörmekle birlikte, aslında özü itibariyle Harb Okulları’ndaki askerî eğitimlerin tekrarlarından başka bir şey değildirler. Zira tersi olsaydı, yani askerî bakımdan farklı ve hiç işlenmemiş yeni bilgiler içerseydi, o takdirde Harb Okulu askerî eğitimlerinin eksikliği söz konusu olacak, ortaya sanki yeterlilik kazanılmadan subay olunduğu gibi bir mantık çıkacaktı.

Madem Harb Okulu’nun tekrarıysa, öyleyse akademide bir kez daha neden okutulmaktadır?

Çünkü mikyas küçültülerek, Ordu’nun gerçek yöneticileri olan “generaller sınıfı”nın gelecekteki kadrolarının biricik adayları, her devre’nin subayları arasından, “ağaç yaşken eğilir” mantığıyla “eleme” yapılarak seçilmiş... ve şimdi, eğitimleri bu kez bir başka anlayışla “yeniden” ele alınıp, tüm bilgilerin üstünden bir kez daha geçilme yolu seçilmiştir.

Kontrol edilebilir ve istenen istikamete yönlendirilebilir sayıdaki bu “seçilmiş subaylar”, artık “TSK’nın öznesi” olacaklardır.

Geniş subay kitlesinin küskünlüklerine fırsat vermemek için, sınıf subaylarından da general yapılmaktadır. Ne ki, bu simgesel göz boyama TSK’nın “kast” yapısını örtmeye yetmemektedir. Benzer amaç gözetilerek, tıpkı subaylığa geçip en fazla bölük komutanlığı düzeyi olan yüzbaşılığa kadar gelebilen astsubaylarda olduğu gibi... kurmay olmayan albayların da generalliği, taktik düzeydeki tugay ve tümen komutanlıklarına kadar varabilmekte, stratejik kolordu ve ordu düzeylerinin generalliklerine uzanamamaktadır.

Albaylığa gelmiş her bir kurmay subayın orgeneral bir “velisi” vardır. Yani tüm kurmay albaylar, varolan orgeneraller arasında, bir “velayet” ilişkisi çerçevesinde pay edilmişlerdir. Her orgeneral, velayeti altındaki kurmay albayları tüm safahatları itibariyle izlerler, gerekirse yönlendirirler ve generalliklere terfileri hususunda “YAŞ” toplantılarında etkin rol oynarlar. Bu bağ, âdeta “peştamal bağlama”ya varan “usta-çırak” ilişkisindeki gibi bir süreç ve işleve işaret etmekte; ama daha önemlisi, TSK’nın nasıl bir “kapalı devre terfi sistemi” oluşturduğunu da ortaya koymaktadır.

Terfi sistemindeki resmî mevzuat, “926 sayılı Askerî Personel Kanunu” ve ondan türeyen “Askerî Sicil Yönetmeliği”dir.

Ne ki, bu yönetmelik tam anlamıyla çağ dışı bir hukuki düzenlemedir. Objektif ölçütler yerine, sübjektif verilere dayalı, kapalı kapılar ardında yürüyen bir yöntem izler. Açıklıktan uzak, denetimsiz, sağlaması yapılamayan kişisel kanaatlerle oluşturulmuş, iki dudağın ucunda salınan bir”efendi-kul” ilişkisi geleneği tesis edilmiştir.

Örneğin, teğmenliğimde alay komutanı, 200 üzerinden 192 not verdiği sicilimi bana göstererek, “baskılara boyun eğmeyeceğini” söylemişti. Ancak, derin devletin “kurucu babaları”ndan olan tümen komutanı tümgeneral Cihat Akyol’a bir ay dayanabilmiş, ordudan atılabilmem için 120’nin altında bir notla yeni sicil düzenlemek zorunda kalmıştı. Bütün bunlar yargı sürecinde birer birer gün yüzüne çıkmışlardır.

Ama neye yarar!

Haksızlıklar hiçbir zaman telafi edilemezler ve mutlaka iz bırakırlar. Ve bu haksızlıklar diz boyu hale gelerek, o kurumları çürütürler.

“Liyâkat’ın barınamadığı alanı, “yağcılık”lar doldurur hale gelir. Piramidin en tepelerine tırmananların önemli bir bölümü, emsallerinin en iyileri olmak yerine, efendilerine kulluğu en çok becerenlerden çıkanlar olurlar.

Kurmayların stratejik karargâhlarda insiyatifler alarak projeler ürettikleri de bir “efsane”dir. Boynuzun kulağı geçemeyeceği bir yerdir, ordu. Askerî doktrine göre, “karar”ının oluşmasına yardımcı olmak üzere, fikrî faaliyetler yürüterek kimin haddinedir, komutana “akıl vermek”? Karargâh, komutan ne derse, sadece o kadarlık ve ona çalışılan bir yere dönüşmüştür, bizde. Aslında Amerikalıların yarattığı tarzda bir karargâha hiç ihtiyaç olmamıştır, TSK’da.

Erdemlice ve filozofça, sevgi ve hayranlık yüklü bir saygınlıkla bezenmiş, alçak gönüllü bir önderliğin yerine... kendisinden korkulan, yol bulunca kaçım kaçım kaçılan, huzurunda tir tir titrenerek, özgüvensiz ve kişiliksiz bir pozisyonla durulabilen... bir konumun kozasıyla örülmüştür, generallik. Bunu düzeltip silecekleri yerde, üstelik bundan hoşlanmışlardırda.

Ama bütün bu aksak örüntünün kendisi bakımından iç tutarlığı da yok değildir, hani.

Nitekim, Cumhuriyet’in tek parti döneminde antidemokratik temelleri atılan, 60’lar ve sonrasındaki tüm darbe süreçlerinde pekişen, dogmatik-durağan-gerici anlayışlarla kurgulanıp tasarımlanan bir modeli; katı ve kendine özgü bir laiklik marifetiyle “vesayet"e tahvil ederek, toplumsal yapıya seçeneksizce dayatmak suretiyle, siyasallaşmışlardır.

Bu durumdaki askerî bir kurumdan, zayıflıklar üretmesinin dışında, daha başka ne beklenebilir ki?

Namık Çınar, Taraf, 12-13.7.2010

14.07.2010