Gürültü ve insan sağlığına olan etkileri

İŞ SAĞLIĞI ve güvenliği konularından biri de “gürültü”dür. Gürültü, çağımızın önemli endüstriyel ve çevre sorunlarından biridir. Endüstriyel makine ve araç-gerecin çıkardığı sesler, yeterli ve etkin tedbirler alınmadığı takdirde özellikle o iş kolunda çalışanlara önemli ölçüde zarar verebilmektedir. Örneğin tekstil endüstrisinde (4000-7000 devir/dakika) yüksek devirde dönen büküm makineleri, yaygın bir şekilde kullanılan mekikli dokuma tezgâhları, motorlar ve havalandırma sistemine ait klima santrallerinin çıkardığı sesler birer gürültü kaynağıdır.

Gürültü; hoşa gitmeyen, istenmeyen, rahatsız edici ses olarak tanımlanabilir. Ses ise; kulak tarafından algılanabilen hava, su ya da benzeri bir ortamdaki basınç değişimi olarak belirtilebilir. Sesin doğuşu ve yayılması, ortamdaki parçacıkların (katılar, sıvılar, gazlar) titreşimi ve bu titreşimlerin komşu parçacıklara iletilmesiyle oluşur.

Kulakta yüksek düzeyde gürültüye (80 dB(A)’ dan fazla olan) uzun süreler (aylar ve yıllarca) maruz kalma sonucu, geriye dönüşü olmayan işitme kayıpları oluşabilir. Bu kayıp; geçici, sürekli veya her ikisi de beraberce olabilir. İşitsel yorgunluk adı da verilen geçici işitme kaybı, kısa bir süre etkisinde kalınan gürültülü ortamdan uzaklaştıktan, genellikle bir iki saat sonra, ortadan kalkar.

Sürekli işitme kaybı;

nKişisel duyarlılığa,

n Gürültünün düzeyine (sesin toplam enerjisine),

n Gürültünün-sesin frekans dağılımına,

n Günlük toplam maruz kalma süresine,

n Kişinin gürültünün etkisinde kaldığı sürenin uzunluğuna,

n Gürültünün, sürekli, kesikli ya da darbeli oluşuna, bağlıdır.

Görüleceği gibi gürültüye bağlı işitme kaybında birçok etkenin ilişkisi söz konusudur. Bu da insanları olumsuz etkiden korumak için alınması gereken tedbirleri güçleştirmektedir.

GÜRÜLTÜNÜN İNSAN SAĞLIĞINA

OLAN OLUMSUZ ETKİLERİ:

lFiziksel etkiler: Gürültünün işitme duyusunda oluşturduğu etkidir. Geçici duymama yapar, tedbir alınmadığında işitme kayıpları başlar.

lFizyolojik etkiler: kas gerilmesi, stres, kan basıncında artış, kan dolaşımının değişmesi, göz büyümesi ve uykusuzluk gibi belirtilerdir. Ayrıca, migren, ülser, gastrit gibi hastalıklara da sebep olabilir.

lPsikolojik etkiler: Sinir bozukluğu, korku, rahatsızlık, tedirginlik, yorgunluk ve zihinsel etkilerde yavaşlama gibi.

lPerformans etkileri: Gürültünün iş verimini azaltması ve işitilen seslerin anlaşılmaması gibi görülen etkileri olabilir. Çalışılan ortamda belli bir iş veya fonksiyon için belirlenen arka plan sesinden fazla ses olması (gürültü) durumunda iş verimliliği düşmektedir.

GÜRÜLTÜNÜN KONTROL EDİLMESİ:

a) Kaynağından azaltılması: Seçilen ekipman, cihaz veya araçların en az gürültülü olanlarının seçilmesi.

b) Çevrede tedbir alarak: Gürültünün maruz kalanlara ulaşmasını önlemek için alınan tedbirlerdir. Bunlar;

1. Bariyerler (perdeler) 2. Paneller 3. Özel odalar.

c) Gürültüye maruz kalanların korunması: Kişiler ya ses yalıtımı sağlanmış yerde çalışır veya çeşitli tiplerde kulak koruyucuları kullanırlar.

İşyeri çalışma ortamında gürültü düzeyinin yüksek olup olmadığına karar vermek için teknik olmayan bazı kurallar da vardır:

1. Yanında bulunan bir kişinin konuşmasının anlaşılabilmesi için, o kişinin alışılmış konuşma tonunun dışında ses tonunu arttırarak konuşması gereği veya kişinin anlaması için kulağına doğru bağırmak zorunluluğu doğuyorsa, gürültü müsaade edilebilir (kulak koruyucusu kullanılmadan çalışılabilir) düzeyi aşmış demektir.

2. Eğer işçi, bir iş günü çalışma sonunda, kafasının içinde gürültü işitiyorsa ve kulağında çınlama oluyorsa aşırı düzeyde gürültüye maruz demektir.

3. Eğer işçi çalışma günü bitiminde konuşma ve müzik seslerini açık ve net olarak anlamakta güçlük çekiyorsa, fakat sabahleyin işe giderken konuşma ve müzik seslerini açık ve net olarak anlıyorsa o kişi yüksek düzeyde gürültüye maruz kalıyor demektir. Tedbir alınmadığı takdirde ileride kalıcı işitme kaybına uğrayacağı konusunda hiçbir şüphe yoktur.

Gürültüye karşı alınması gereken tedbirler;

İşyerlerinde gürültü konusunda alınması gereken tedbirler, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 78'inci maddesinde ve “Gürültü Kontrol Yönetmeliği”nde belirtilmiştir.

Alınacak tedbir sırası (1) gürültünün kaynağında, (2) yansıma kaynaklarının ortadan kaldırılması ya da (3) alıcıda yani kulakta engellemektir. Alınabilecek tedbirler şunlardır.

1. Gürültüyü kaynakta azaltmak: En etkili yoldur. Gürültü çıkartan işlemi daha az gürültülü işlemle değiştirmek. Daha az gürültü çıkartan makineleri kullanmak (ikame). Gürültü çıkartan makinelerin işleyişini yeniden düzenlemek (bakım, titreşen veya vuran bölümleri yumuşak maddelerle kaplamak, süreçte bazı değişiklikler yapmak gibi).

2. Ses enerjisinin yayıldığı yolda gürültüyü azaltmak: Gürültü kaynağı ve ona maruz kalan kişi arasındaki uzaklığı arttırmak. Sesin havada yayılmasını önlemek için ses emici engeller kullanmak. Sesin duvar, tavan ve taban gibi geçebileceği ve yansıyabileceği yerleri ses emici malzeme ile kaplamak veya böyle malzemelerle yapmak. Gürültü kaynağını ses emici malzeme ile kapatmak veya ayırmak.

3. Gürültüyü, gürültüye maruz kalan kişide engellemek: Gürültüye maruz kalan kişiyi tecrit etmek. Kişisel koruyucu kullanmak. Gürültüye maruz kalma süresini azaltmak veya gürültülü yerlerde rotasyonla çalıştırmak (idarî kontrol). İş programını değiştirmek.

HAYATIN GÜZEL SESLERİ İÇİN KULAKLARINIZI KORUYUNUZ. ÖMÜR BOYU DUYMAK İSTİYORSANIZ, KULAK KORUYUCULARI KULLANIN.

M. FAHRİ UTKAN [email protected]

27.04.2010