Adnan Menderes’in bugüne kadar hiç yayınlanmamış görüntüleri TRT Ekranlarında…
Eski başbakanlardan Adnan Menderes’in hayatını yansıtan ”Ali Adnan Başvekil” belgeselinin ilk bölümü, 30 Martta TRT-1’de yayımlandı.
İlk Bölümde, 1950 seçimlerine giden yol ve Demokrat Parti’nin seçim zaferi işleniyor. Seçimden sonra Cumhurbaşkanı olan Celal Bayar’ın başbakan olarak beklendiği gibi Fuat Köprülü’yü değil, Adnan Menderes’i ataması ve nedenleri yine bölümün konuları arasında. Belgesel, Bayar neden Menderes’i başbakan olarak seçti? Menderes’in hangi özellikleri onun bu seçimini sağladı? gibi sorulara da cevap arayacak.
Belgeselin 2. bölümünde, ayrıca, yazar Sabahattin Ali’nin öldürülmesi de yine canlandırmalarla aktarılıyor. Klasik belgesel tekniğinden ayrılarak röportaj kullanılmayan, bunun yerine canlandırmalar kullanılan 10 bölümlük belgeselde sadece Adnan Menderes’in kişiliği, hayat hikâyesi değil; aynı zamanda özellikle büyük alt üst oluşlar yaşayan Türkiye’nin 1946-1962 arasındaki serüveni de önemli olay ve kişiler üzerinden aktarılıyor. Adnan Menderes ve döneme ait çok sayıda ilk defa gün yüzüne çıkacak fotoğraf, görüntü ve seslerin kullanıldığı belgeselin senaryosu Yaşar Taşkın Koç’a ait. Koç, aynı zamanda Cengiz Göktaş birlikte belgeselin yönetmenliğini de yapıyor.
Adnan Menderes’in hayatı idamından 50 yıl sonra belgesel oldu.
Canlandırmaların kullanıldığı belgeselinin en önemli özelliği, yıllardır saklı tutulan Adnan Menderes’e ait görüntülerin ve konuşmaların belgeselde yer alması.
1899 yılında Aydın’da doğdu. Babası İzmirli Katipzade İbrahim Ethem Bey, annesi Aydınlı Hacı Alipaşazadeler’den Tevfika Hanım’dır.Anne ve babasını küçük yaşta kaybetti. O’nu anneannesi büyüttü. Tahsil hayatına İzmir İttihat ve Terakki Mektebi’nde başlayan Adnan Menderes, Kızılçulu Amerikan Koleji’nde okurken misyonerlerle başı derde girdiği için, çeşitli makamlara müracaat etti. Müracaat ettiği makamların birinin başında Celal Bayar vardı. Bayar’la böyle tanışmış oldu.
Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitiren Adnan Menderes, Birinci Dünya Savaşı sırasında yedeksubay olarak askerliğini yaptı. Aydın’da bazı arkadaşlarıyla birlikte Ayyıldız Çetesi’ni kurdu. Daha sonra Söke’de Piyade Alay Yaveri olarak savaşa katıldı. Savaştan sonra İstiklal Madalyası aldı.
Ali Fethi Okyar tarafından 1930 senesinde kurulan ancak kısa sürede kapatılan Serbest Fırka ’nın Aydın Teşkilatı’nı kurarak başkanı oldu. Bu parti kapatılınca CHP’ye girdi ve 1931 yılında bu partiden Aydın Milletvekili seçildi.
1945 senesine kadar TBMM’de komisyon raportörlüğü yapan Adnan Menderes, o yıl Saraçoğlu Hükümeti’nin getirdiği Toprak Kanunu Tasarısı’nı şiddetle reddederek, komisyondan istifa etti. Partide yaptıkları muhalefetten dolayı, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte CHP Disiplin Kurulu tarafından 12 Haziran 1945’te ihraç edildiler.
Celal Bayar da hem partiden hem de milletvekilliğinden istifa etti. Bu hareketler Demokrat Parti’nin 7 Ocak 1946’da kurulmasına sebep oldu. 1946 seçimlerinde Demokrat Parti’den Kütahya Milletvekili olarak meclise girdi. Celal Bayar ’dan sonra ikinci adam durumuna geldi.
14 mayıs 1950 seçimlerinde DP oyların 53,5’ini alarak iktidar oldu. 10 senelik DP iktidarının tek başbakanı oldu ve o döneme damgasını vurdu. İktidarı zamanında 5 hükümet kurdu. Bu 10 senelik zaman içinde Türkiye’nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler oldu. Sanayileşme ve şehirleşme hamlesi başladı, köye makine girdi, ulaşım, enerji, eğitim, sağlık, sigorta ve bankacılık yeniden başladı. Türkiye kalkınma kavramıyla tanıştı.
27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan askeri darbeyle iktidardan indirildi. Yassıada’ya hapsedildi. Milli Birlik Komitesi tarafından kurulan Yüksek Adalet Divanı’nca idama mahkum edildi.
http://www.euronur.tv/ali-adnan-basvekil-fragman/
Yeni Asya EuroNur