Geçen yıl devreye giren Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ardından 1 Ekim’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) Türkiye’nin bu yeni yönetim düzeninde yasama süreçlerinin nasıl işleyeceği konusu yeniden gündemde.

Eski sistemdeki 550 milletvekili sayısının 600’e çıkarıldığı, Bakanların parlamento dışından atandığı TBMM’de hâlihazırda 9 siyasî parti temsil ediliyor ve sayısal bakımdan hiçbir siyasi parti kanun çıkarma gücüne sahip değil.

Yeni yasama yılında Cumhurbaşkanı bütçe kanunu teklifi dışında kanun teklifi veremeyecek; yürütme yetkisine ilişkin konularda ise Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek, nitelikli geri gönderme (veto) yetkisine sahip olacak. Ancak klasik parlamenter sistemin aksine yeni sistemde yürütmenin parlamentoya karşı siyasî sorumluluğu bulunmuyor; dolayısıyla kabinenin Meclis içerisinden çıkarılmaması sebebiyle yeni sistemde güvenoyu ve gensoru uygulamaları yok, onun yerine Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme gibi seçenekler mevcut. Parlamento hukukunun kaynakları, eski sistemde olduğu gibi Anayasa, TBMM İçtüzüğü, kanunlar, TBMM teamülleri, Anayasa Mahkemesi kararları ve doktrin olacak.

Hesap verebilirlik zedeleniyor

Sabancı Üniversitesi Sanat-Sosyal Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Ersin Kalaycıoğlu, geçtiğimiz yasama yılında muhalefetin sistemli ve oldukça etkili eleştirileri olduğunun, ancak muhalefetin sorduğu sorulara yanıt verilmediğini veya geciktirildiğini belirtti. Prof. Kalaycıoğlu’na göre, gensoru ve sözlü soru gibi mekanizmaların ortadan kalkması da yasama süreçlerinin demokrasinin “halka hesap verebilirlik” boyutunu zedeliyor; “yazılı soru alındığında ise uygun görülen bir zamanda uygun görüldüğü kadarıyla yanıt veriliyor.” 

Kanun Hükmünde Kararnameler sistemin temeline aykırı

Kalaycıoğlu, yeni yasama yılında cumhurbaşkanının birçok alanda meclis çoğunluğu desteğiyle KHK çıkarmasının devam edeceğine de dikkat çekiyor: “Bu uygulama ne ABD’de ne Latin Amerika’da var. Orada başkan sadece yürütme kararnamesi çıkartabilir, kanun hükmünde kararname çıkartma yetkisi yoktur. Kongre uygun görürse, başkanlık (yürütme) kararnamesini de iptal ederek yerine yasa çıkartabilir; yasayı Kongre yapıyor. Başkanlık sisteminde yürütmenin yasa yapma yetkisi olmamalı. KHK bu sistemin temeline aykırı.”  Euronews’in haberine göre, Kalaycıoğlu, yasama erkinin yürütme eliyle kullanıldığı bu sistemin demokrasinin başkanlık rejiminin en önemli unsuru olan kuvvetler ayrılığı ilkesine tamamen ters düştüğünün de altını çiziyor.

***

Meclis 75 fezleke ile açıldı

Meclis’in açılışıyla birlikte temmuz ayından bu yana Meclis Başkanlığı’na gelen yasama dokunulmazlığının kaldırılması dosyaları Gelen Kâğıtlar’da yayınlandı. Meclis’in kapalı olduğu yaklaşık 2,5 ay içinde Meclis’e gelen toplam fezleke sayısı 75 oldu. Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasını isteyen fezlekelerin 71’i 40 HDP milletvekiline ait. HDP Eş Başkanı Sezai Temelli hakkında 3, HDP Eş Başkanı Pervin Buldan hakkında 2 fezleke geldi. Hakkında fezleke hazırlanan diğer HDP milletvekilleri ise, Leyla Güven, Meral Danış Beştaş, Semra Güzel, Hüda Kaya, Berdan Öztürk, Serpil Kemalbay Pekgözegü, Gülüstan Kılıç Koçyiğit, Dirayet Dilan Taşdemir, Salihe Aydeniz, Ayşe Sürücü, Hişyar Özsoy, Tuma Çelik, Sıdık Taş, Musa Farisoğulları, Nuran İmir, Mehmet Ruştu Tiryaki, Feleknas Uca, Pero Dundar, Nejdet İpekyüz, Nimetullah Erdoğmuş, Mithat Sancar, Fatma Kurtulan, İmam Taşçıer, Hüseyin Kaçmaz, Ebrü Günay, Erdal Aydemir, Kemal Bülbül, Züleyha Gülüm, Rıdvan Turan, Tülay Hatimoğulları Oruç, Garo Paylan, Dersim Dağ, Kemal Peköz, Remziye Tosun, Mensur Işık, Salihe Aydeniz, Muazzez Orhan, Ömer Öcalan, Ayşe Sürücü ve Şevin Coşkun oldu. Gazete Duvar’ın haberine görei Meclis’e gelen fezlekeler arasında AKP İzmir Milletvekili Fehmi Alpay Özalan, AKP Düzce Fahri Çakır, CHP Kırklareli Milletvekili Türabi Kayan ve MHP Kocaeli Milletvekili Saffet Sancaklı hakkında da birer fezleke yer aldı.