AİHM, Wikimedia Vakfı’nın dava başvurusu dosyasını hızlandırılmış prosedürle işleme koydu. Strasbourg'daki Mahkeme, Wikipedia’ya (Vikipedi) Türkiye’de getirilen erişim yasağının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ile uyumlu olduğunu kanıtlaması için Türkiye'ye 31 Ekim 2019’a kadar süre verdi.

Son zamanlarda ifade ve medya özgürlüklerine ilişkin Türkiye’den gelen dava başvurularına “öncelik” verip hızlandırılmış prosedürle işleme koyan AİHM, Wikipedia dosyası için de bu geleneğini sürdürme kararı aldı. Mahkeme Temmuz başında aldığı ve bu hafta kamuoyuyla paylaşılan bir kararla, Wikipedia adına ABD merkezli Wikimedia Vakfı (Wikimedia Foundation, INC.) tarafından dava açmak için 29 Nisan 2019 tarihinde yapılan başvuruyla ilgili olarak Türk hükümeti ve davacı tarafa sorular yöneltti.

AİHM, bu sorularda öncelikli olarak, erişim yasağı konusunda Wikipedia tarafından Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) 2017 yılında yapılan bireysel başvuruyu gündeme taşıdı. İki yıldır başvuruyu sonuçlandırmayan AYM’nin bireysel haklar alanında “etkin iç hukuk yolu” olup olmadığı konusunda taraflardan görüş istedi. AYM’nin, internet sitelerinin yasaklanmasıyla ilgili tutumu hakkında bilgi talebinde bulundu. Dava başvurusunun bu boyutu AİHM’nin AYM’ye bakışı açısından kritik öneme sahip.

Wikipedia’nın tamamına getirilen erişim yasağının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) ifade özgürlüğüyle ilgili maddesine uyumlu olup olmadığını sorgulayan AİHM, ihtilaf konusu yasak tedbirinin “meşruluğu”, “zorunlu bir sosyal ihtiyaca karşılık gelip gelmediği” ve “hedeflenen meşru amaçlarla orantılılığı” hakkında da taraflardan görüş talep etti.

Erişim yasağı kararı

Wikipedia’nın (Vikipedi) çevrimiçi tüm yayınlarına erişim, “Türkiye’yi çeşitli terör gruplarıyla aynı düzlemde ve iş birliği halinde göstermeye çalışan içerikler” nedeniyle BTK tarafından 29 Nisan 2017 tarihinde engellenmişti. Wikipedia’nın bağlı bulunduğu Wikimedia Vakfı, 5 Mayıs 2017 tarihinde Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurarak yasağa itiraz etmiş, ancak itiraz “iki ayrı URL adresinde bulunan içerikten dolayı” reddedilmişti.

Yasağın gerekçeleri

Mahkemeye yapılan itiraz sürecinde, erişim yasağına neden olan içeriklerin İngilizce Wikipedia’da yayımlanan “Foreign Involvement in the Syrian Civil War” (Suriye İç Savaşına Yabancı Müdahalesi) ve “State-sponsored Terrorism” (Devlet Destekli Terörizm) başlıklı makalelerde Türkiye’ye ayrılan bölümler olduğu ortaya çıkmıştı. Mahkemenin gerekçeli kararında, “İki ayrı URL adresinde bulunan ve talebe konu edilen içeriklerde, ‘Türkiye Cumhuriyeti devletinin, Suriye’de yaşanan iç savaşı başlatanlardan olduğu, terör örgütlerini desteklediği, silah yardımında bulunduğu’ gibi uluslararası platformda ve ülke içerisinde saygınlık ve itibarını zedeleyecek, terörü destekleyen bir devlet olduğu izlenimi verecek derecede haksız nitelikte saldırının bulunduğu anlaşılmıştır” ifadelerine yer verildi.

Kararda, Wikipedia’ya neden topluca erişim yasağı getirildiği ise “Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığınca BTK’ya başvurulmuş, ancak talebe konu URL adreslerinin şifreli olması nedeniyle teknik olarak erişimin engellenmesi mümkün bulunmadığından, internet sitesinin tamamına yönelik erişimin engellenmesi kararı verilmiş, hakimliğimizce de bu karar yerinde bulunduğundan onaylanmıştır” ifadeleriyle açıklandı.

Wikipedia bu kararın hemen sonrasında, “ifade özgürlüğü engellendiği” iddiasıyla AYM’ye bireysel başvuruda bulundu. Başvuruda erişim engelinin AYM ve AİHM kararlarına “açıkça aykırı olduğu” görüşü dile getirildi.

Deutsche Welle Türkçe