Dünyanın çeşitli ülkelerinde mayınlı bölgeleri temizlemek için "Afrika Dev Keseli Sıçanları"nı eğiten sivil toplum kuruluşu APOPO'nun Basın ve Halkla İlişkiler Müdürü James Pursey, Kamboçya'da ilk grup sıçanı koklayarak toprak altındaki patlayıcıları bulmaları için eğitmeye başladıklarını belirtti. 

Sıçanların yıl sonuna kadar göreve başlayacağını anlatan Pursey, "Mayınları bulmaları için sıçanları kullanmak, insanlara garip gelebilir. Ancak sıçanlar, birçok açıdan insanlardan ve dedektörlerden daha iyiler. Örneğin, geniş alanlara gelişigüzel yerleştirilmiş mayınları bulmakta son derece başarılılar. Dedektörler, tüm metal parçalarını tespit ediyor oysa sıçanlar, TNT'yi koklayarak mayını hemen buluyor" dedi.   

Mayın avcısı sıçanlar, "klik-ödül" sistemiyle eğitiliyor. Klik sesi, koşullu pekiştirici olarak kullanılıyor. Ödül olarak da sıçanlara, çok sevdikleri muz ve fıstık veriliyor.  Sıçanlara, TNT'yi kokladıktan sonra klik sesi dinletiliyor, ardından da ödül dağıtılıyor. Böylece sıçanlara, klik sesinin ardından ödülün geleceği öğretiliyor. Zaman içinde ödüller, bir çukuru koklamak, TNT ya da C4 gibi patlayıcıların kokularını ayırt etmek ve toprağı kazarak mayını ortaya çıkarmak gibi görevlerin ardından hazırlanıyor. 

Yaklaşık 1,5 kilogram ağırlığındaki sıçanlar, mayının üzerine bassalar dahi patlamaya neden olmuyor. 

Eğitilen sıçanlar, 20 dakika içinde 200 metre karelik bir alanı tarayabiliyor. Aynı alanı bir insan, metal dedektörü kullanarak 1 ila 4 günde tarıyor. 

Dünyanın en fazla mayın bulunan ülkelerinden biri olan Kamboçya'da 2 bin kilometre karelik alanın temizlenmesi gerekiyor. 1970'lerde Vietnam Savaşı ve ardından da Kızıl Kmer rejiminin zulmüne tanıklık eden Kamboçya'da toprak altında milyonlarca mayın bulunduğu sanılıyor. 

Kamboçya'da 1979'dan bu yana toprak altına gömülü mayın ve diğer patlayıcılara basan 20 bin kişi öldü, 9 bin kişi de uzuvlarını kaybederek sakat kaldı. Mayın temizleme çalışmalarının başlamasıyla bu rakam, önemli ölçüde azaldı. 2015'in ilk altı ayında mayınlara basan 11 kişi öldü, 43 kişi de yaralandı. Yaralananlardan 12'si uzuvlarını kaybetti.  

Kamboçya Mayın Temizleme Merkezi (CMAC) Genel Müdürü Heng Ratana da bir yandan sıçanlara eğitim verirken bir yandan da halkı minik mayın avcılarına alıştırmak için çaba harcadıklarını ifade etti.

Ratana, "Halkın sıçanlara güvenmesi gerekiyor. Düşünün bir sıçan, mayın tarlasında yürüyecek, sonra da siz onu takip edeceksiniz. Sıçanın en ufak bir hatasında yaşamınızı, en iyi ihtimalle de bacağınızı kaybedersiniz" diye konuştu. 

Milyonlarca kişinin hayatının kurtulmasına vesile olan sıçanlar, "HeroRats (KahramanSıçanlar)" olarak tanınıyor. 

APOPO

"Anti-Personel Mayınları Bulmak için Ürün Geliştirme - APOPO",  Belçikalı Bart Weetjens tarafından 1997'de kuruldu. Çocukken sıçan besleyen ve onlara çeşitli numaralar öğreten Weetjens, Antwerp Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra kara mayınlarının bulunup yok edilmesi için proje geliştirmeye başladı.

Weetjens, güçlü koku alma yeteneğine sahip ve kolay eğitilebilen sıçanların mayınların bulunmasında daha az masraflı ve etkili bir biçimde kullanılabileceğini ortaya çıkardı. 2000'de merkezini Tanzanya'nın Morogora kentine taşıyan APOPO, Sokoine Tarım Üniversitesi ve Tanzanya ordusuyla ortaklaşa çalışarak ülkedeki mayınların temizlenmesine katkıda bulundu. 

APOPO'nun 2004'te Uluslararası Mayın Temizleme Standartları tarafından da resmen kabul edilen "Kahraman Sıçanları" Tanzanya'nın ardından Mozambik'te 8 bin 500 kilometre karelik bir alanı temizleyerek tarıma kazandırdı. 

AA