260 milyonu geçen nüfusuyla dünyanın dördüncü en kalabalık ülkesi olan, en yoğun Müslüman topluluğuna sahip Endonezya'da, yarın yapılacak devlet başkanlığı ve milletvekili seçiminde 190 milyon 779 bin 969 seçmen oy kullanacak.

Ülkeyi 2024 yılına kadar yönetecek ismin belirleneceği devlet başkanlığı seçiminde, Endonezya Demokratik Mücadele Partisi (PDI-P) üyesi mevcut Devlet Başkanı Joko Widodo ve ana muhalefet partisi Endonezya Hareketi Partisi (Gerindra) Başkanı Genel Başkanı Prabowo Subianto yarışacak.

Parlamentonun şekillendiği iki kamaralı Halkın Danışma Meclisi (MPR) çatısı altında, Temsilciler Meclisinde 575 (DPR) ve Bölgesel Temsilciler Konseyi (DPD) için de 136 milletvekilinin belirleneceği seçimde, eyalet, il ve ilçeleri kapsayan yerel yönetimlerin kendi bölgesel temsilci meclislerinde de 19 bin 817 milletvekilinin ismi belli olacak.

Ülkede 16 partinin katılacağı ve yaklaşık 810 bin sandığın kurulacağı seçimde, toplamda 245 bin 106 milletvekili adayı da merkez parlamento ve bölge idarelerindeki meclise girmek için yarışacak.

İlk kez başkanlık ve milletvekili seçiminin aynı günde yapılması nedeniyle halkın daha çok devlet başkanlığına odaklandığı seçim, 2014 devlet başkanlığı seçimlerinde de karşı karşıya gelen Widodo ve Subianto'nun yeniden yarışına sahne olacak.

Seçim kuralları gereği mecliste yüzde 25'lik oy sahibi ya da yüzde 20’lik milletvekili sandalyesine sahip parti ya da partiler ittifakının desteğini alarak başkan adayı gösterilen Widodo ve Subianto'nun isimleri eylül ayında resmi olarak açıklanmıştı.

Ülkede 2014'teki seçimde, Subianto'nun yüzde 48,85 oy oranına karşılık Widodo yüzde 53,15 oy oranı ile devlet başkanı olmuştu.

Devlet Başkanı Widodo’nun geçmişi

İş adamı kökenli siyasetçi ve Cava Adası'nın Solo (Surakarta) bölgesinden olan 57 yaşındaki Joko Widodo, Yogyakarta kentindeki Gadjah Mada Üniversitesinde Orman Mühendisliği alanında eğitim gördü.

Mezun olduktan sonra bir süre kamuda çalışan Widodo, daha sonra memleketi Surakarta'da mobilya alanında kendi şirketini kurdu. 2002 yılında mobilya ihracatında yaptığı başarılı işlerle halk arasında ismi ön plana çıkmaya başlayan Widodo, üyesi olduğu PDI-P partisinden 2005 yılında katıldığı yerel seçimde Surakarta Belediye Başkanı seçildi.

Surakarta’da 2010 yılında yüzde 90 oy oranıyla tekrar belediye başkanı seçilen Widodo, 2012’deki yerel seçimlerde de başkent Cakarta'nın valisi oldu.

Cakarta Valiliği ile halk arasında popülerliği daha da artan ve kısaca Jokowi olarak bilinen Widodo, 2014 başkanlık seçimlerini kazanarak ülkenin yedinci devlet başkanı seçildi.

Başkan adayı olarak girdiği 2014’teki seçimde, diğer devlet başkanlarından farklı olarak askeri geçmişe sahip olmaması ve halkın sorunlarına yaklaşımı nedeniyle Widodo’ya "halkın adamı" yakıştırması yapılmıştı.

Seçim kampanyalarında başkanlığı döneminde yapılan çalışmalar ve icraatları örnek gösteren Widodo, altyapıdan sosyal refaha birçok alanda ülkeyi daha üst noktaya taşıma sözü vererek halkın kendisini yeniden başkan seçmesini talep ediyor.

Widodo'nun rakibi asker kökenli Subianto

Elit bir aileden gelen ve asker kökenli siyasetçi kimliğiyle tanınan 67 yaşındaki Prabowo Subianto, 1970-1974 yıllarında Endonezya Askeri Akademisinde eğitim gördü.

Ülkenin önde gelen ekonomistlerinden olan, farklı dönemlerde maliye ve ticaret bakanlığının yanı sıra devlet kademesinde çeşitli görevler yürüten Sumitro Djojohadikusumo'nun oğlu olan Subianto, ordudaki 20 yıldan fazla hizmet süresi içinde bir dönem Endonezya Özel Kuvvetlerinin de komutanlığını yürüttü.

Endonezya'nın ikinci Devlet Başkanı Muhammed Suharto’nun kızı Titiek Suharto ile 1983 yılında evlenen Prabowo'nun aile birlikteliği, 1998 yılında ülkede yaşanan siyasi kriz ile 30 yıldan fazla iktidarda olan Suharto istifası ile de sona erdi.

Ordudan 1998’de ayrılan Subianto, bir süre Ürdün’de yaşadıktan sonra ülkeye döndü. Kağıt işinde yaptığı girişimle ticarete atılan Subianto, 2004 devlet başkanlığı seçimlerinde Golkar Partisi için başkan yardımcısı adaylığına ismini koyarak siyasete atıldı ancak parti tarafından başkan yardımcısı adayı seçilmedi.

Gerindra Partisini 2008'de kuran Subianto, eski başkanlardan Megawati Sukarnoputri ile başkan yardımcısı olarak girdiği 2009 başkanlık seçimlerini kazanamadı. Devlet başkanlığı için aday olduğu 2014 seçiminde de Widodo’ya karşı kaybetti.

Ülkenin güçlü partileri arasında yer alan ve parlamentoda ana muhalefet partisi olan Gerindra'nın lideri Subianto'nun, bir önceki seçime göre Widodo’nun yerine getiremediği vaatler ve yönetimdeki eksiklikleri nedeniyle oy oranının daha arttığı yorumları yapılıyor.

Widodo ve Subianto'nun seçim vaatleri

Bağımsız, rekabetçi ve üretken bir ekonomik yapı oluşturacaklarını söyleyen Widodo, insana yatırımın yanı sıra adil ve eşit bir gelişme sözü veriyor.

Ülke genelinde gençlerin düşük kredilerle ev sahibi olmasında yardımcı olacaklarını belirten Widodo, yol, liman, raylı sistem ve havaalanı gibi alanlarda ulaştırma altyapısını güçlendirmeyi hedefliyor.

Kadınların iş hayatına atılmasına yardımcı girişimcilik programındaki mevcut 4 milyon kişi sayısının da 10 milyona yükseltilmesi, 12 yıllık temel eğitimde ülkenin tamamında eğitim kalitesini artırılması ve devam eden köylerin gelişimi projesi için gelecek 5 yılda köy fonlarına 400 trilyon rupiah (yaklaşık 28 milyon dolar) aktarılması Widodo'nun vaatleri arasında bulunuyor.

Temel eğitimde yoksul öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamak için başlatılan ''Akıllı Kart'' uygulamasının üniversite öğrencilerini de kapsayacağını açıklayan Widodo, istihdamın artmasına yönelik Mesleki Eğitim Merkezlerinin sayısını artıracağını belirtiyor.

Ulaştırma altyapısı ve bölgesel kalkınmayı geliştireceklerini söyleyen Widodo, ekonominin istikrarlı hale gelmesi için de ihracatı ve yabancı yatırımları artıracaklarını dile getiriyor.

Widodo yönetiminde ekonomide dışa bağımlılığın yükseldiği eleştirisini getiren Subianto ise seçim vaatlerinde, özellikle gıda ve enerjide kendine yeten bir ülke oluşturacaklarının altını çizerek, ithalatı azaltarak yerli üretimi teşvik edeceğini vurguluyor.

Elektrik, su ve gıda gibi halkın temel ihtiyaçlarında fiyatları düşüreceklerini belirten Subianto, öğretmen, doktor ve polis gibi birçok kamu görevlisinin maaşlarının artırılmasının yanı sıra çiftçi ve balıkçıların daha iyi gelir elde etmesini sağlayacaklarını ifade ediyor.

Endonezya’nın, halkın ihtiyaçlarını karşılayacak yeterli kaynaklara sahip olduğunu vurgulayan Subianto, işsizliği azaltmak amacıyla da yüzlerce fabrika kuracağını söylüyor.

Subianto, seçilmesi halinde ülkede yolsuzluğu da tamamen ortadan kaldırma, barış içerisinde ayrımcılığın olmadığı bir toplum yapısının yanı sıra halkın çıkarlarına uygun adil, nitelikli, müreffeh ve çevresel perspektife sahip ulusal bir ekonomi geliştirme vaadinde bulunuyor.

Ayrıca Subianto, Endonezya topraklarının birlik ve bütünlüğünü korumak için bağımsız bir ulusal güvenlik ve savunma sistemi geliştirilmesi gerektiğinin altını çiziyor.

Bu arada eylül ayından bu yana SMRC, Indobarom ve Charta gibi ülkenin önde gelen birçok araştırma şirketinin anket sonuçlarına göre Widodo, yüzde 50 bandının üzerinde yer alıyor.

Subianto'nun seçim ekibi ise sosyal medya ve saha çalışmalarında oy oranlarının Widodo'ya karşı yüksek olduğunu belirtiyor.

Halkın sorunları

Eğitim, sağlık ve altyapı hizmetlerinde yetersizliklerin ön plana çıktığı Endonezya’da, gelir eşitsizliği ve özellikle kırsal bölgelerde yaşanan yoksulluk halkın çözüm beklediği temel sorunlar arasında bulunuyor.

Yolsuzluk, çevre kirliliği, zaman zaman yaşanan dini ve etnik çatışmalar, insan hakları ve güvenlik meselelerinin de bulunduğu ülkede, toplum, vatandaşla bütünlük içinde adil ve şeffaf bir yönetim istiyor.

Başkan yardımcısı adayları ve seçmendeki imajı

Widodo'nun, başkan yardımcılığına ülkenin tanınmış dini liderlerinden 76 yaşındaki Ma'ruf Amin'i aday göstermesi destekçileri tarafından eleştirilmişti.

Sürpriz bir hamle olarak gösterilen Widodo’nun Amin kararında, başkent Cakarta’nın eski Hristiyan Valisi Basuki Tjahaja Purnama’ya ilişkin gelişen olayların etkili olduğu öne sürülmüştü.

Widodo'nun 2014 yılında devlet başkanı seçildiği dönemde görevdeki Vali Yardımcısı Çin kökenli Hristiyan Purnama'nın Cakarta Valisi olması tepkilere neden olurken, Purnama'nın 2016 yerel seçimlerinde de Kur’an-ı Kerim’den ayetlere atıfta bulunarak "Halktan beni seçmemelerini istiyor. Bu yaklaşım insanları aptal yerine koymak anlamına gelir." ifadesi üzerine ülke genelinde gösteriler düzenlenmişti.

Başkanlık seçimlerine de etki eden bu gelişmeler ekseninde, Widodo'nun Amin hamlesinin, özellikle muhafazakar Müslümanların tepkilerini yumuşatma ve tepki gösteren kitle üzerinde oy desteğini güçlendirme amacı taşıdığı yorumları yapılıyor.

Endonezya Ulema Meclisi (MUI) Başkanlığının yanı sıra 2015-2018 yıllarında Endonezya’nın en büyük İslami organizasyonlarından Nahdlatul Ulema’nın danışma konsey liderliği görevlerini üstlenen Amin, bir dönem mecliste milletvekilliği de yaptı. Cava Adası'ndaki Banten bölgesinde doğan Amin, Bogor kentindeki İbni Haldun Üniversitesinde ilahiyat alanında eğitim aldı.

Amin ile karşılaştırıldığında Subianto’nun başkan yardımcısı adayı 49 yaşındaki Sandiaga Selahuddin Uno, seçmen üzerinde genç ve dinamik kimliğiyle ön plana çıkıyor.

Seçim öncesinde başkan yardımcısı adaylarının katıldığı 17 Mart’taki televizyon tartışmasında Uno’ya karşı, Ma’ruf Amin’in zayıf kaldığı, kabiliyet ve vizyon açısından da yeterli olmadığı görüşleri paylaşılmıştı.

Cakarta Vali Yardımcılığı görevini bırakarak Subianto’nun başkan yardımcısı adayı olan Uno, lisans ve yüksek lisansını ABD’de tamamladı. Ülkede yatırımcı ve genç iş adamı kimliğiyle tanınan Uno, 2005-2008 yıllarında Endonezya Genç İşadamları Derneğinin (HIPMI) başkanlığını yaptı.

Uno, 2015 yılında Gerindra Partisinden politikaya atılırken 2017 Cakarta Valiliği seçiminde de vali yardımcısı seçilmişti.

Partilerin başkan adaylarına desteği

Hükümet koalisyonunda 109 milletvekiliyle parlamentonun en güçlü partisi PDI-P’den tekrar devlet başkanı adayı gösterilen Widodo’ya diğer 9 partinin başkanlık seçiminde desteği bulunuyor.

Ulusal Uyanış Partisi (PKB) ve Milli Demokrat Parti (NasDem) gibi önemli partilerin yanı sıra bir önceki seçimde Subianto tarafında yer alan ülkenin güçlü partilerinden Endonezya Hizmet Partisi (Golkar) Widodo’yu destekleyecek.

Ülkenin diğer güçlü partilerinden 73 milletvekiliyle ana muhalefette yer alan Gerindra Partisi Genel Başkanı Subianto ise 4 partinin desteğini almış durumda.

Gerindra ile muhalefette bulunan Müreffeh Adalet Partisi (PKS) ve Demokrat Parti (DP), Subianto tarafındaki güçlü partiler olarak öne çıkıyor.

Ülke genelindeki 16 ulusal partiye ek olarak Açe eyaletindeki bölgesel meclis için Açe'ye özgü 4 ayrı parti de bölge seçiminde yer alacak.

Siyasi partilerin meclise girebilmesi için yüzde 4 barajını geçmesi gerekirken, bazı eyaletlerde artan bölge sayısı ile temsil ihtiyacı dolayısıyla DPR için sandalye sayısı 560’tan 575’e çıkartıldı.

Seçim süreci

Yarın yapılacak seçimde, devlet başkanlığı için sadece iki adayın yarışması nedeniyle ikinci tura gerek kalmadan en fazla oyu alan seçilmiş olacak.

2004’ten bu yanda halkın doğrudan devlet başkanlığı seçimine katıldığı Endonezya’da, ilk kez başkanlık ve milletvekili eş zamanlı yapılacak.

Subianto, seçimi kazanması durumunda başkanlık koltuğuna oturmak için ekim ayına kadar yaklaşık 6 ay Widodo'nun görev süresinin dolmasını bekleyecek. Yasalar gereği iki dönem başkanlık hakkı tanınan Endonezya’da, mevcut Devlet Başkanı Widodo’nun tekrar başkan olması halinde ise son kez yönetimde olacak.

Ülke genelinde kurulacak sandıklar için yaklaşık 6 milyon kişi görevlendirilirken, tarafsızlık gereği asker ve polisler oy kullanamayacak.

Öte yandan, yurt dışında yaşayan 2 milyon 86 bin 285 seçmenin, geçen hafta büyükelçiliklerde başlayan oy kullanma işlemi pazartesi günü tamamlandı.

Seçimi 33 ülkeden yabancı gözlemcinin izleyeceğini açıklayan Yüksek Seçim Kurulu (KPU) verilerine göre, 17 yaşını doldurarak seçim hakkının elde edildiği ülkedeki seçmenlerin yüzde 40’ı 17 ila 35 yaşlarında bulunuyor.

KPU’nun, resmi seçim sonuçlarını 22 Mayıs’a kadar açıklaması bekleniyor.

AA