Venedik Komisyonu, Türkiye’de parlamenterlerin yasama dokunulmazlığı konusunda mayıs ayında yapılan anayasa değişikliğini “Avrupa hukuk normlarına aykırı” bulup, geri çekilmesini istedi.
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin (AKPM) talebi üzerine konu hakkında uzman görüş raporu hazırlayan Venedik Komisyonu, 139 milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasının ifade özgürlüğü ilkesiyle uyumlu olmadığı yönünde görüş açıkladı.
Parlamenterlerin ifade özgürlüklerinin geniş ele alınması, bu özgürlüğü kısıtlanmasının ise dar kapsamda yorumlanması gerektiğini belirten Komisyon, parlamenterlerin şiddet çağrısı ihtiva etmeyen veya “rahatsız edici” konuşmalarına hoşgörü gösterilmesi gerektiğinin altını çizdi. Komisyon, parlamento dışında ifade özgürlüklerinin korunmasının önemine değindi. Türk Ceza Kanunu’nun 216, 299, 301 ve 314’üncü maddelerinin ifade özgürlüğü kapsamını daralttığına dair bu yıl Mart ayında yayımladığı raporu hatırlatan Komisyon, bu durumun, “cezaî kovuşturma riski nedeniyle parlamento dışında siyasî görüş dile getiremeyen TBMM üyeleri açısından özellikle olumsuz etkiye sahip olduğunu” not etti. Dokunulmazlıkları kaldırılan 139 vekilin parlamento üyesi olarak faaliyetlerine ilişkin konuşmalar dolayısıyla aşırı ceza riskine maruz kaldığı sonucuna vardı. Türkiye’de parlamento üyelerinin ifade özgürlüklerinin güvence altına alınması için dokunulmazlık sisteminin “zayıflatılması değil, kuvvetlendirilmesi gerektiği” görüşünü dile getirdi.
Deutsche Welle Türkçe ’de yer alan haberde, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) önünde ifade özgürlüğü ihlâli konusunda sicili en kabarık ülkelerden biri olduğu hatırlatıldı.
Yargı sistemi istikrarsız
Komisyon, Türkiye’de mevcut durumun parlamentonun işleyebilmesi için parlamenter dokunulmazlığını temel güvence kıldığını, bu nedenle parlamento dokunulmazlığının “olabilecek en kötü dönemde kaldırıldığını” bildirdi. Bu durumu “yargı sisteminin yeterince istikrarlı olmadığının göstergesi” olarak yorumlayan Komisyon, söz konusu savcılar tarafından soruşturulmuş dâvâların “kapatılması ve yeniden incelenmesi” gerektiği yönünde görüş açıkladı. TBMM üyelerinin, Anayasa’nın 83 ve 85’inci maddeleri ve TBMM iç tüzüğünün sunduğu güvenceler olmaksızın keyfi soruşturma riski altında bırakılmaması gerektiğini not etti.
Eşitliğe aykırı
Komisyon, parlamenter dokunulmazlığının kaldırılmasının Anayasa’nın 10’uncu maddesi gereği eşitlik ilkesine aykırı olduğuna da kanaat getirdi. Her parlamenterin dokunulmazlığının teker teker incelenmesi önerisine karşı TBMM’nin iş yükünün mazeret gösterilmesinin kabul edilemez olduğunu kaydetti.