Çok yönlü bir hakikat: Haşir

Onuncu Söz olan Haşir Risâlesi’ni her okuyuşumda tuhaf bir hisse kapılırım. Söz konusu Risâle’nin sonlarına yaklaştıkça artan bir histir bu… Sanki bu risâleyi hiç anlayamamış gibi hissederim… Bu hissi ‘tuhaf’ kılan ise haşir hakikatinin ‘iki kere iki dört eder’ derecesinde ispatlanması ve bu hakikatin aklımda şüpheye yer vermeyecek biçimde yer etmesidir. Yani aklım bir taraftan haşrin ispatını şüphesizcesine kabul eder, ama Onuncu Söz’ü anlamaktan uzak olduğunu da itiraf eder. Benim özel dünyamda Haşir Risâlesi hep böyle ‘anladığım halde anlayamadığım’ bir bahis olmuştur.

Aslında Risâle’nin müellifi aynı risâlenin sonunda yaptığı bir uyarıyla bu durumu haber verir. Bediüzzaman “Ey şu risâleyi insafla mütalâa eden kardeş! Deme, ‘Niçin bu Onuncu Söz’ü birden tamamıyla anlayamıyorum?’ Ve tamam anlamadığın için sıkılma” der. Ardından durumu izah eder. Bu izahtan anlarız ki, haşir çok derin ve mânen pek yüksek bir yoldur. Dolayısıyla hemencecik bütün akılların anlayabileceği bir kıvama gelemez. Üzerinde her zaman mütalâalar yapılması gerekir.

Onuncu Söz’ün bende tuhaf hisler uyandırmasının bir başka sebebi ise içinde geçen on iki işaret ve on iki hakikattir. İlginçtir, on iki işareti ve on iki hakikati okurken hep aynı şeyi okuyormuş gibi hissederim. Ancak farkındayımdır ki, hepsi birbirinden farklı, birbirinden güzel, birbirinden değerli bahislerdir. On iki işaret ve onları izah eden on iki hakikat birbirinin “ne aynı, ne de gayrı”dır.

Yakın zamanda bütün bunları düşünürken, tevhid ve nübüvvet hakikatlerinin çok yönlü oluşuna dair yaptığım (ve bu sayfada sizlerle paylaştığım) okumalar aklıma geldi. İmanın en önemli ayakları olan tevhid-haşir-nübüvvet üçlüsünde bir tek haşir hakikatini bu yönden ele almadığımı fark ettim. Hemen ardından haşir akîdesinin de diğer ikisi gibi tek bir hakikat olmakla birlikte çok yönlü olduğunu düşündüm.

Böyle düşününce ise bahsettiğim bütün tuhaf hislerim ve düşüncelerim bir zemin buldu. Üstadımın Onuncu Söz’ün sonuna koyduğu izah daha güzel bir şekil aldı. On iki işaretin ve on iki hakikatin neden “ne aynı, ne gayrı” olduğu, hatta olması gerektiği daha bir anlaşılır hale geldi. Böylece tabiri caizse çorap söküğü gibi düğümler ardı sıra çözülüyordu.

Evet! Haşir hakikati tek bir hakikattir. Fakat öyle büyük ve öylesine çok yönlü bir hakikattir ki, onu en güzel izah eden Onuncu Söz bile bir okuyuşta haşir hakikatinin bütün yönlerini ele vermez.

Haşir hakikati öylesine çok yönlü bir hakikattir ki, insan onu hiç anlayamadığı gibi bir hisse kapılıverir. O yüzden, Risâlenin azîz müellifi bir uyarı yapmak zorunda kalır. ‘Sıkılma!’ der. ‘Bu hakikat bir anda tamamen anlaşılmaz’ der. Ama ‘daha çok okudukça daha iyi anlaşılır’ diye de ekler.

Haşir hakikati tek bir hakikattir. O yüzden insan on iki ayrı işareti, on iki ayrı hakikati okurken sanki aynı şeyi tekrar ediyormuş gibi hisseder. Ve haşir hakikati çok yönlü bir hakikattir. O yüzden Onuncu Söz’de; “Bâb-ı Hikmet, İnayet, Rahmet, Adalettir. İsm-i Hakîm, Kerîm, Âdil, Rahîm’in cilvesidir” gibi cümleler geçer. O yüzden her bir hakikat, ayrı bir kapı (bâb) açar haşir hakikatine… Her bir işaret ve her bir hakikat Allah’ın farklı isimleri ile ispat eder haşri… Bir başka deyişle açılan her bir kapı haşre çıkar, ama her bir kapı farklı isimlerin yansımasıdır.

Haşir hakikati tek bir hakikattir. Ve insan sadece bir kere haşrolacaktır. Bir kez dirilecektir. Ama haşir ruhların toplanması, cesedlerin ihyası, kıyametin kopması, mahkeme-i kübra, sırat köprüsü gibi bir çok bölümden oluşacaktır. Bu bir çok aşama da yine haşrin çok yönlülüğünü ifade eder, ispat eder.

Hiç şüphesiz haşri böyle anlamak, haşre böyle çok yönlü bakabilmek daha güzeldir. Çünkü ona çok yönlü hazırlanmak gerektiğini hatırlatır.

Ne diyelim… Allah hepimize kolaylık versin!

[email protected]

AHMET TAHİR UÇKUN

17.10.2009