Yakın tarihimizde “Demokrasi denemesi”ne dair zikredilen örneklerden biri, hiç şüphesiz (SCF) Serbest Cumhuriyet Fırkası’dır.
Bu parti, M. Kemal’in joker olarak kullandığı Ali Fethi Okyar’ın başkanlığında 12 Ağustos 1930’da kuruldu.
Adındaki “Serbest” tâbiri bütünüyle bir aldatmacadan ibaret olan bu parti, Yahya Kemâl’in ifadesiyle de baştan sona yasaklı, tuzaklı ve kumpaslı bir siyasî hareketten ibarettir. Nitekim, yaşanan hadiseler, bu acı gerçeği bütün çıplaklığıyla gözler önüne serdi.
İşte, detayların bir kısmı...
* * *
Yakın tarihimizin "nev-i şahsına münhasır" en popüler askerî-siyasî figürlerinden biri de hiç şüphesiz Ali Fethi Beydir.
M. Kemal, tıpkı İsmet ve Fevzi Paşalar gibi, Ali Fethi Okyar’ı da kritik dönemlerde hep bir joker olarak kullanageldi.
Bunun bir ispatı şudur ki: Bu şahsiyetin ilk önemli rolü Selânik'te hapsedilen Sultan Abdülhamid'e nezaret etmek oldu. Okyar’ın oynadığı son rol ise, 1930'da kendisine kurdurulup üç-dört ay sonra tekrar kapattırılan Serbest Fırka'ya Başkanlık etmek olmuştur.
* * *
Aslında, Okyar, asker kökenli bir bürokrat ve siyasetçiydi.
Ama, hiçbir zaman kendi inisiyatifiyle hareket etmedi. Siyaset sahnesinde, daima bir başkasının inisiyatifi ve yönlendirmesiyle birtakım roller üstlendi.
İşte, ona “siyasî figür”, yahut “joker” dememiz bu sebepten dolayıdır. Esasında, aşağıda okuyacağınız kısacık hayat hikâyesi de, bu iddiamızı doğrular mahiyette.
* * *
Ali Fethi Bey, bugünkü Makedonya Cumhuriyeti’nin orta bölgesinde yer alan Pirlepe'de (Prilep) doğdu. (1880)
Çocukluğunda kaliteli bir eğitim gördü. Gençliğinde askerliğe ilgi duydu. Harbiye okuluna girdi.
1903'te Harbiye'den teğmen rütbesiyle mezun olduktan bir müddet sonra, Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Selânik'teki 3. Ordu'da görev aldı. Yine Selânik'te iken, gizli kurulan ve illegal bir cemiyet olan İttihat ve Terakkiye katıldı.
1908'de Meşrûtiyet'in ilânıyla birlikte, binbaşı rütbesiyle Selânik Jandarma Subay Okulu komutanlığına atandı.
1909'da Sultan II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinin ardından, tam 3,5 sene müddetle Selânik'teki Alâtini Köşkü'nde mahpus tutulması esnasında, burada da Muhafız Komutanlığı yaptı. Ocak 1912'de Manastır mebusluğuna seçildi. Meclis'in tıkanıp feshedilmesi üzerine, aynı sene içinde askerlik mesleğine geri döndü.
Yine aynı sene içinde ordudan ayrılarak Sofya Elçiliğine atandı. Aynı dönemde Sofya'da askerî ateşe görevinde bulunan Mustafa Kemal'le olan dostluğu daha da pekişti.
1917 yılı sonunda yapılan seçimde yine İstanbul Mebusu olarak Meclis'e girdi. Meclis'te işi yaver gitti ve 1918'de Ahmet İzzet Paşa kabinesinde Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) oldu.
Ne var ki, aynı yıl içinde İttihatçı liderlerin ülkeyi terk etmelerinde kendi ihmali olduğu gerekçesiyle bakanlıktan istifa etmek durumunda kaldı. 1918 yılı sonlarında, M. Kemal'le birlikte Minber isimli gazeteyi çıkarttı.
İşgal döneminde, İttihatçıların önde gelen adamlarından biri olduğu gerekçesiyle, İngilizler tarafından Malta’ya sürgün edildi.
Ancak, Osmanlı tarafında tutuklu bulunan İngilizlerle değiştirilmek (becayiş) üzere, serbest bırakıldı. 1921'de Ankara'ya geldi. Sırasıyla Dahiliye Vekilliği, İcra Vekilleri Reisliği (M. Kemal'in vekili olarak), Millet Meclisi Başkanlığı yaptı.
İkinci Meclis devresinde, M. Kemal'in cumhurbaşkanlığına getirilmesi üzerine, Fethi Okyar Meclis Başkanvekili seçildi.
2 Kasım 1924'te Başbakanlığa getirildi. 4 Mart 1925'ten sonra (Şeyh Said Hadisesi üzerine) Başbakanlıktan ayrılarak yerini İsmet Paşa’ya terk etti.
1930 yılı sonlarında, M. Kemal'in bilgisi ve direktifleri dahilinde hareketle, Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdu. Ancak, muharrik-i bizzat olmadığı için, dört ay sonra, başında bulunduğu partiyi yine kendisi kapattırmak durumunda kaldı.
@salihoglulatif:
Vatanını-milletini seven kimse, anarşiye-teröre karşı, darbe veya haricî saldırıya karşı, asla lâkayd kalamaz-bigâne duramaz; âsayişe yardım eder.