Bir gün önce 74 yaşında iken vefat eden Sultan Mehmed Reşad’ın yerine, Osmanlı tahtının son padişahı Sultan Vahdeddin geçti: 4 Temmuz 1918
Son padişah ve haleflerinin son yılları ile başına geçtikleri devletin sarsıntılı son yıllarının kısacık bir panoramasını resmetmeye çalışalım... Calib-i dikkat bir nokta: Son padişahların vefat tarihleri, ekseriyetle Haziran-Temmuz-Ağustos günlerine rastlıyor.
* * *
Osmanlı Devletinin sonu ile son padişahların elim âkıbetleri arasında dikkat çekici bazı benzerlikler var.
Esasında, “Saltanat ile Sultanlar”ın biri diğerinin vaziyetini haber verip şu fânideki âkıbetlerine birçok yönüyle işaret ediyor.
Ne var ki, bunun fark edilmesi hayli zaman sonra mümkün olabiliyor ancak.
Zira, sosyal ve siyasî tahliller, tıbbın aksine olarak “sonuçtan sebebe” doğru gidilerek yapılabiliyor.
İşte, bu zâviyeden bakınca, şu çarpıcı tabloları görebilmekteyiz:
* * *
Altı asırlık Osmanlı Devletinin sekerât süreci, Sultan III. Selim’in tahttan indirilmesi ve ardından vahşice katledilmesi ile başladı: Temmuz 1808.
* * *
Yeniçeri Ocağına sızmış olan zındıka komitesi, askerleri kışkırtarak katlettiği III. Selim’den sonra, bir başka kargaşa ile Sultan IV. Mustafa’nın da aynı sene içinde katledilmesine sebebiyet verdi: Kasım 1808.
* * *
Tahta yeni getirilen Sultan II. Mahmud’un öldürülmesine de ramak kalmış iken, Sadrâzam Alemdar Mustafa Paşa, adeta kendini fedâ ederek onun kurtulmasına zemin hazırladı. Paşanın vefat tarihi: Kasım 1808.
* * *
Avrupaî tarzda yenilikler, inkılâplar yapan, Yeniçeri Ocağını lağveden, Asâkir-i Mansure-i Muhammediye ismiyle yeni bir ordu kuran Sultan II. Mahmud, bu yeni ordunun Mısır Vilayetinin kuvvetleri karşısında Nizip’te bozguna uğradığını duyunca, âniden rahatsızlanarak vefat etti: Haziran 1839.
* * *
Babasının yenilik hareketini devam ettiren, Tanzimat ve Islâhat Fermânlarıyla radikal çıkışlar yapan Sultan Abdülmecid, Ruslarla yaşanan Kırım Savaşı sonrası, Osmanlı Devletini (hatta TC’yi) yüz yıllık borç yükü (Düyûn-u Umumiye) sokmaya mecbur kaldı: Haziran 1861.
* * *
Sultan Abdülaziz, babası II. Mahmud’un kurmuş olduğu “Asâkir-i Mansure”nin içindeki zındıka komitesi tarafından önce tahttan indirildi, ardından “intihar süsü” verilerek, son derece gaddar bir sûrette katledildi: Haziran 1876.
* * *
Sultan V. Murad (Avcı), yaşanan kanlı ve dehşetli hadiselerin sarsıntısıyla, aklî muvazenesini kaybetti. 94 günlük saltanatının ardından, heyet raporuyla tahttan indirildi: Ağustos 1876. (Vefat tarihi: Ağustos 1904.)
* * *
Sultan II. Abdülhamid, 30 yıl arayla I. ve II. Meşrutiyeti ilân etti. Çok çalışkan, takvâlı, aynı zamanda kudretli bir padişah idi. Ne var ki, Çarlık Rusyası ile yaşanan 93 Harbi mağlubiyeti neticesinde, Osmanlı tarihinin en büyük muhacereti, en büyük insan ve toprak kaybının önüne geçemedi... 31 Mart Vak’asında sonra tahttan indirildi. Önce Selânik’teki Alatini Köşküne, ardından Beylerbeyi Sarayına hapsedildi. Vefat tarihi: Şubat 1918.
* * *
Sultan Reşad, Osmanlı padişahları içinde en talihsiz olanların başında gelir. Yakalandığı şeker hastalığından kurtulamayarak 74 yaşında vefat etti: Temmuz 1918
Kendisinden bir önceki padişah (aynı zamanda abisi Sultan Abdülhamid) ile aynı sene içinde (4 ay sonra) vefat eden Sultan Reşad’ın en büyük bahtsızlığı ve şanssızlığı, 600 yıllık devletin içte ve dışta, üstelik hemen her kademede yıkılışa doğru gittiğine yakînen şahit olması... Amcası Sultan Abdülaziz, onun gözleri önünde devrilip katledildi. Büyük kardeşi Sultan II. Abdülhamid'in tahta geçmesinin ardından, her ihtimale karşı kontrol altında tutularak bir nevi hapis hayatı yaşadı. Bu çileli hayat, tam 33 yıl sürdü.
Hemen bütün cephelerde ağır mağlûbiyetlerle neticelenen I. Dünya Harbinin sonlarına doğru vefat eden Sultan Mehmed Reşad’ın yerine, başka türlü talihsizliklere şahitlik edecek olan Sultan Vahdeddin getirildi: 4 Temmuz 1918.
Son yıllarını gurbet elde geçiren Sultan Vahdeddin’in vefat tarihi ise Mayıs 1926.
Cenâb-ı Hak, bu asîl hanedanın vefat etmiş umum efrâdına rahmet ve mağfiret eylesin.
***
@salihoglulatif:
Yola, tünele, köprüye, baraja karşı olunmaz, karşı gelinmez. Ama, bunlar yapılırken, ülkenin ve milletin geleceği “Düyûn-u Umumiye” misâli “İktisadî İpotek” altına alınmamalı. Alınmaya çalışılırsa, buna da razı olunmaz.