Rivayete göre Osmanlı Devletinin manevî kurucusu Şeyh Edebali, Osman Gazi’ye şu vasiyette bulunmuştur: “Milleti yaşat ki devlet yaşasın.”

Bu mesele umumî anlamda bilinip kabul gördüğü halde, idareciler bunun gereğini yerine getirmezler. Çoğunlukla ‘devlet’ öncelenir, ‘millet’in talepleri sona bırakılır.

Milleti ve insanı öne alan, hizmetleri insanlar için planlayan ülkeler de vardır. Japonya ve İskoçya’dan iki güzel örnek var. Japonya’daki Kami-Şira’daki tren istasyonu, tek bir öğrencinin okula gidip gelmesi için ‘zarar etmesine rağmen’ 3 yıldır daha açık tutulacakmış. İskoçya’da ise, 70 nüfuslu Out Skerries kasabasında koca bir okul, sadece ‘bir öğrenci’ için açık tutulmaya karar verilmiş. 

“Önce insan” anlayışını ortaya koyan güzel haberin ayrıntıları şöyle: Japonya’nın en kuzeyinde bulunan Hokkaido Adası’ndaki Kami-Şira’daki tren istasyonu bir zamanlar işlek bir yerdi. Ancak bu uzak yerleşime gidip gelenlerin sayısı son yıllarda hızla düştü. Sonunda sadece iki istasyonluk hattı düzenli olarak kullanan tek bir kişi kaldı: Lise öğrencisi bir kız. Hattı işleten Japon Demiryolları üç yıl önce durumu fark etti. Hat zarar ettiği için kapatılsaydı, her gün okula gidip gelmek için treni kullanan lise öğrencisi mağdur olacaktı. Bu sebeple üç yıl boyunca hattın zararına işletilmesine karar verildi. Hatta trenin istasyona geliş-gidiş saatleri, kızın okul saatlerine göre ayarlandı. İsmi açıklanmayan öğrenci Mart 2016 tarihinde mezun olunca hat kapatılacak. Bu istasyonun bulunduğu Engaru şehri yakınlarında son dönemde 20 kadar hat kapatılmış.

Peki, İskoçya’da ne olmuştu? Orada da Japonya’da olduğu gibi “önce insan” denilmiş ve yine eğitimle ilgili olan şöyle güzel bir adım atılmış: İskoçya’nın Shetland Adaları’nından biri olan 70 nüfuslu Out Skerries’te yaşayan Aron Anderson’un (10) köyündeki ilkokulun tek öğrencisi olduğu Kasım 2015’de haberlere yansımıştı. Sadece Aron’a hizmet veren ilkokulun iki sınıfı, bir elişi odası, bir müzik odası, bir kütüphanesi ve bir de geniş bahçesi var. Okulda görev yapan öğretmenlerin bütün gün boyunca tek işleri ‘tek öğrenci’ olan Aron’la ilgilenmek. Ülkedeki “en pahalı” eğitimi alan çocuğun okula gidebilmesi için devlet her yıl 75 bin 357 sterlin (320 bin TL) harcama yapıyor. Hayatı ile ilgili Mail on Sunday’e konuşan Aron Anderson durumundan şikâyeti olmadığını söylemiş. (11 Ocak 2016)

İlâve bir söz söylemeye, Türkiye ile kıyaslamaya gerek var mı? Doğru olan Japonya ve İskoçya’daki uygulama değil mi?

Türkiye’yi idare edenler ne yaptı? Bilhassa eğitime tersinden “Yangında ilk kurtarılacak eşya” muamelesi yaptılar ve tasarruf adı altında önce köy okullarını kapattılar. İmkânlarımız belki bir kişi için bir okulu açık tutmaya yetmeyebilir. Ama mesele anlayış meselesi. Köy okullarının kapanmasının başka yansımaları da oldu. Çocuklarını okutmak isteyen anne babalar, köylerden şehirlere göç etmeye mecbur oldu. Sonra da, “Şehirler yaşanmaz hale geldi. Ne edip de milleti yeniden köylere dönmeye ikna edelim” diye kara kara düşünmeye başlandı.

Ne edip edelim, devleti; millete hizmet edecek şekilde yeniden tanzim edelim. Aksi halde musîbetlerden kurtulmak mümkün görünmüyor.