Her darbe kötüdür, ama 12 Eylül darbesinin kötülükleri ve tesirleri daha fazla. Çünkü 12 Eylül, kendisinden önceki darbelerden ders almış ve münafıkane iş görmeye çalışmıştır. 

12 Eylül darbesini, bir lise öğrencisi olarak yaşadık. Darbenin öncesine de, sonrasına da belli ölçülerde şahit olduk. Bu darbeye imza atanların en büyük savunması, ülkenin kan denizine dönmüş olduğu yolundaki iddiaydı. Elbette 12 Eylül’e bir günde gelinmedi. Sonraki yıllarda çok daha iyi anlaşıldığı üzere, Türkiye’de darbe için zemin hazırlanmıştır. Bugün bile şu can alıcı sorunun tatmin edici cevabı verilememiştir: “11 Eylül’de akan kan, ne oldu da 12 Eylül’de bıcak gibi kesildi?”

Ülkenin darbe zeminine sürüklenmemesi mümkündü. Evet, ortada bir anarşi vardı, ama istense önlenebilirdi. Elinde silâh tutanlara her türlü maddî ve manevî imkân sunulmuş, ancak bu imkânlar anarşiyi önlemek için kullanılmamıştı. Yani, 11 Eylül’de olmayan yeni bir imkân, yeni bir silâh, yeni bir ‘yetki’ 12 Eylül’de var olmadı... 

Her darbe döneminde olduğu gibi faturayı millet ödedi. Darbeciler bilhassa Demokrat siyasetçileri mağdur etti ve siyasetin merkezini dağıttı. Yaşadığımız siyasî ve ekonomik sıkıntıların temelinde 12 Eylül darbecilerin başlattığı uygulaları vardır. Millete yapılan en büyük kötülük de, 1982 Anayasası oldu. Öyle bir anayasa hazırlandı ki, aradan neredeyse yarım asır geçti ve bu ‘deli gömleği’ni Türkiye sırtından atamadı. Aynı şekilde, siyasî partiler kanunu da siyaseti kilitledi.

Darbeciler, meydan meydan gezerek siyaseti ve siyasetçileri kötüledi. En hafif sözleri, “Tencereyi kirlettiler” demek oldu. Yıllar süren bu karalama kampanyası, milletin siyasete ve siyasetçiye bakışını da değiştirdi.

Tabiî ki asıl kahramanlık, darbecilerin öldüğü gün değil, darbe yaptıkları gün konuşabilmektir. Darbeciler, “Bizim yaptığımız anayasaya millet kabul oyu verdi” diyerek uzun yıllar kendilerini savundular. Bir yönüyle haklıydılar, çünkü darbecilerin hazırladığı anayasa, yüzde 90’ın üzerinde kabul oyu almıştı. Ancak bu referandumun, bu seçimin adil bir seçim olduğunu hiç kimse iddia edemez. “Hayır” demenin yasak olduğu bir seçim, bir referandum olabilir mi? 1982 Anayasasına ‘hayır’ demek yasak olduğu gibi, ‘hayır’ oyunun renginden bahsetmek bile suçtu! 

Evren’den, 12 Eylül’den ve Anayasa’dan bahsedip de Yeni Asya’dan bahsetmek olmaz. Herkesin darbecilere methiyeler sıraladığı darbe yıllarında Yeni Asya, açık bir şekilde hem anayasaya hem de darbecilerin başka uygulamalarına itiraz etti. Hatta, referandumda 1982 Anayasasına ‘hayır’ oyu verilmesini yazdığı için mütedeyyin insanlardan bile tepki aldı! Onlara göre 12 Eylül anayasası okullarda ‘mecburi din dersi’ni getirmişti. Bundan daha iyi hizmet olur muydu? Yeni Asya, bu kandırmacaya gelmedi ve anayasa ‘hayır’ dedi. Bu sebeple, keyfi bir surette 470 gün kapatıldı. 

Aradan yıllar geçti ve bugün 12 Eylül darbecilerini haklı bulan kimse kalmadı. Keşke bugün Evren’e itiraz edenler ilk gün, darbe günlerinde bu itirazlarını dile getirebilseydi...

Kanun önündeki mahkûmiyetleri ertelenmiş olsa da, millet nezdinde zaten mahkûm olmuş durumdadırlar. Kader hürmünü icra ediyor...