Anayasa’nın 90. maddesindeki “Usulüne uygun yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası anlaşma hükümleri esas alınır” hükmüyle AİHM’in kararlarına Ankara uymak zorunda.  

Zira bu anayasa kuralı, Türkiye’nin imza atıp peşinen kabul ederek uygulamasını taahhüd ettiği anlaşmalarla AİHM ve AGİT gibi mercilerin kararları anayasanın da üstünde iç hukuku bağlıyor. 

Dokuz yıl AİHM yargıçlığı yapan, AİHM Yargıçlar Birliği Başkanlığına seçilen eski büyükelçi, milletvekili ve Meclis Anayasa Uzlaşma Komisyonu üyesi Rıza Türmen’in değerlendirmesiyle, öncelikle oylamadaki usulsüzlüklerden doğrudan etkilenen bir kitle adına müracaat edenlerin “mağdur statüsü”ne sahip olduklarının tesbitiyle “kabul edilebilirlik aşamasında”  davanın kabul edilmesi bekleniyor. Ve “halkın kanaatini özgürce açıklaması” açısından süreçteki hak ihlâlleri iddialarına ilişkin AGİT Gözlemci Heyeti ile Venedik Komisyonu raporlarının mevzubahis “etkili başvuru hakkı”yla AİHM tarafından da dikkate alınması öngörülüyor…

ŞÂİBE DELİLLERİ GÜÇLÜ…

Keza referandumunun yasama organını yakından ilgilendirdiği, anayasa değişiklikleriyle cumhurbaşkanına kararnâmelerle yasama yetkisini kullanıp “yeni bir yasama organı” ihdas edilerek “yasamanın bir parçası” haline gelmesi, ayrıca “parti başkanı” olarak Meclis’i kontrol altına alması, konuyu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) çerçevesinde AİHM’nin bakacağı davalar kapsamına sokuyor. 

Ve “devletin, medyadaki haberlerin nesnel ve özgür bir seçimin ruhuna uygun olmasını sağlamak konusunda yükümlülüğü”nden hareketle, OHAL altında yapılan referandumun âdil ve eşit şartlarda geçmediği, kanaatlerin özgürce ifâde edilmediği, OHAL kararnâmesiyle, özel radyo ve televizyonların eşitlik ilkesine göre yayın yapma zorunluluğunun kaldırılmasıyla  halkın bilgi alma hakkına saygı gösterilmediği en açık deliller olarak ortaya konuluyor. 

Yine Türkiye’de davaya konu olan şikâyetlerin ileri sürülebileceği bir ulusal makam bulunmaması ve YSK kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olması bir diğer zâfiyet sözkonusu.

AHİS’de dikkat çekilen seçme hakkının gasbı da bir diğer değerlendirme konusu.

Hukukçular, özellikle, YSK’nın “mühürsüz oy pusulaları”nın “geçerliliği”ne dair son dakika emr-i vakisinin manipülasyon şüphesine yol açtığını nazara verip, “Bir oyun dışarıdan getirilmediğinin tek delili, mühürsüz oyların zamanında sayılıp mühürlenmesidir. Mühürsüz oyların sonradan mühürlenmesiyle artık ne kadar oyun mühürsüz kullanıldığının artık hesaplanamayacağı vakıasına karşı tek çözümün referandumu yenilemek olduğunu belirtiyorlar. 

TÜRKİYE, KRİZİ NE KADAR TAŞIYABİLECEK?

Bundandır ki, yaman çelişkilerle bütün bu kanunsuzluklara ve hukuksuzluklara göz göre göre imza atan YSK Başkanı’nın “FETÖ’cülük ithamı ve şantajı”yla ‘rehin’ alınarak istenilen ‘kaos sonuç’un elde edildiği” kulislerde konuşuluyor; sosyal medyaya yansıyor.   

Ve bunun içindir ki,sistemde böylesine büyük bir değişiklik yapan ve hile ile alındığı âdeta sırıtan sonuçlara karşı, AİHM’in ihlâl tesbiti halinde referandumun yenileneceğine dikkat çekiliyor. 

Hulâsa, oldu bittiye getirilen halk oylamasında, bağımsız ve tarafsız bir üst yargı mercii olması gereken YSK’ca ileri sürülen “gerekçeler”in hiçbiri  milletin vicdanında mâkes bulmuyor. 

Türkiye bu meşruiyet krizini ne kadar taşıyabilecek?