Bunların başında, AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu uluslararası gözlem heyeti ile Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) üyelerince hazırlanan referandum ön raporu geliyor. 

Aslında AGİT Heyetinin, YSK’nın 1.5 – 2.5 milyona vardığı belirtilen “mühürsüz oy pusulaları”nı “geçerli” saymasının kanunla açıkça çeliştiği ve hukuka aykırı olduğu ifâdesiyle “Son dakika değişiklikler, sayım prosedürü ile ilgili önemli bir güvenlik mekanizmasını devre dışı bırakmıştır” tesbiti, oy işleminde hilelere açık kırılganlığı ele veriyor. 

“İlk bulgular ve sonuçlar” başlıklı raporda, “toplu açılışlar” gibi devlet törenlerinin ve kamu araçlarının “evet’ propagandası” için hoyratça  kullanıldığı nazara veriliyor.

AGİT, HRV, AP İKAZLARI

Başta Cumhurbaşkanı ve devlet yetkililerinin “evet” faaliyetlerine etkin katılımıyla kampanyanın dengesiz hale getirildiğnei ve en üst düzeyden “hayır” diyenlerin “teröre destekle” suçlanıp “terör örgütleriyle bir tutulduğu “kampanya dili”nin referandumu lekelediğine dikkat çekiliyor.  

Bunun yanı sıra,  referandumun başarısız darbe girişimi sonrasında ilân edilip vazgeçilmez temel özgürlüklerin kısıtlandığı OHAL baskısı ve korkusu altında gerçekleştirilmesi eleştiriliyor. Keza medyada “evet” yanlısı propagandanın baskın bir şekilde yer almasının seçmenlerin çoğulcu fikirlere erişimini azalttığı, tarafsız bilgi sağlanmadığı değerlendirmesi yapılıyor. 

Rapordaki en çarpıcı husus, teklifin tek “paket” halinde oylanmasıyla seçmenlere paketteki farklı konularda ayrı ayrı tercih yapma şansının verilmeyişinin vurgulanması. Oylamanın toptan basitçe “evet” veya “hayır” seçeneklerine hapsedilmesi, ciddî bir demokratik eksiklik ve olumsuzluk olarak yorumlanıyor. 

Ve sandık kurullarında siyasî partilerin temsilinin dengeli olmaması bir diğer antidemokratik zafiyet olarak vurgulanıyor.

Halk oylamasına halel getiren analizler bununla bitmiyor. Daha ilk günde İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), “referandum kampanyasının siyasal baskı altında gerçekleştiğini” bildiriyor. OHAL KHK’larıyla Cumhurbaşkanı ve hükümetin medyayı ele geçirdiği hatırlatarak, “kampanyanın eşi benzeri görülmemiş bir siyasal baskı ikliminde gerçekleştiği ve YSK’nın mühürsüz zarf ve pusulaları geçerli saymasının tartışmaları derinleştirdiği” vurgulanıyor. 

Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Antonio Tajani, insan haklarını hatırlatıp, AGİT raporunda referandumda ‘hak ihlâlleri’ne ilişkin suçlamaların kesinleşmesi halinde, 26 Nisan’daki oturumda Türkiye üzerine tartışmaya hazır olduklarını söylüyor.

ANKARA’NIN TEPKİSİ…

Ve en ilginci, AB’ye ve Obama’ya her fırsatta rest çeken Ankara’dakilerin baştan “Kudüs’ün İsrail’in başşehri olması” ve “Yedi Müslüman ülkenin vatandaşlarının vizelerini iptal etmesi”ne suskun ve tepkisiz kaldıkları Trump’ın aramasıyla coşmaları, ama Beyaz Saray sözcüsünün, Trump’ın Erdoğan’ı referandum sonuçlarından dolayı tebrik için aramadığını, telefonunun referandum sonuçlarını onaylama anlamına gelmediğini ve AGİT raporunu beklediklerini açıklaması.

Bütün bunlara karşı Dışişleri Bakanlığı’nın, AGİT heyetini  “önyargılı ve itham edici” diye suçlayıp “halkoylamasının uluslar arası standartlarda olduğu” iddiası; AB Bakanı’nın, halkın gözünün içine baka baka “çok âdil bir seçim yapıldığı”nı ileri sürmesi de siyasi iktidarın açık ve samimi uyarılara kapalı olduğunu ortaya koyuyor.  

Daha YSK’nın kararı açıklanmadan “evet”lerin zaferini ilân eden Cumhurbaşkanı’nın, “mühürsüz oy” emr-i vakisine ve “yasaya aykırı uygulamalar”a yapılan çok sayıda ciddî itirazların sonuçlarını beklemeden AGİT’e, “Sür eşeği Niğde’ye!” resti de bunun yansıması. 

Peki, iktidar, içten ve dıştan bu denli aleni ciddî itirazlara konu olan kılpayı sonuçların üzerinde hiçbir şey olmamış gibi oturabilecek mi?