Bazıları, “Cemaati yanlış yönlendirdin!” diye fert, kişi, şahısları itham eder. Bu, meşveret-i şer’iye (dine, şeriata uygun meşverete) uygun hareket eden cemaat, şahs-ı manevî için geçerli değildir. Ancak, cemaat mensubu bazı ferdler aldatılabilir, yanıltılabilir.
“Cemaat manipüle edildi, yanlış yönlendirildi” diyen şu prensipleri ya okumamış ya okuduğu halde anlamamış veya anladığı halde kabul etmek istemiyor demektir. Kesin sosyolojik hakikattir:
“Eski zamanda değiliz.”1
“Şu zaman cemaat zamanıdır, şahıs zamanı değil.”2 Bediüzzaman’ın, “zaman, cemaat zamanıdır” tesbiti, yalnızca ibadet veya dini hizmetlerde değil; hayatın bütün safha, meslek ve meselelerde geçerlidir: İlmin, sanatta, teknolojide, eğitimde, yönetimde, ticarette, ekonomide, üretimde de…
Evet, eskiden icat, buluş, keşifleri bir ilim adamı, bir filozof, bir mucit bir keşif olarak şahıslar yapardı. Artık ilim, teknolojik keşifleri de AR-GE, NASA, CERN gibi cemaatler, üniversite ve ilmi ekipler yapıyor. Yönetimi de şahıslar değil; meclisler, parlamentolar, şûralar, şahs-ı manevî yürütüyor.
Neden fert cemaati manipüle edemez? Zira; “Cemaatte olan kuvvet, fertte yoktur.”3
“Fert dahi de olsa, cemaatin şahs-ı manevîsini karşı sivrisinek kadar kalır.”4
“Şahıs ne kadar güçlü ve dahi de olsa şahs-ı manevîye karşı mağlup düşebilir.”5
Demek fert cemaati, şahs-ı manevîye etkileyemez, tek başına yönlendiremez.
Çünkü, “Şimdi hâkim, şahıs değil, efkâr-ı amme [kamuoyu] olduğu için […] Şahs-ı vahid, şahs-ı manevîyi kandıramaz ve tenvir edemez.”6 Bir damla koca havuzu ve koca deryayı nasıl etkileyebilir ki! Belki istibdatın hükümferma olduğu eski dönemlerde bu mümkündü. Zira, “Zaman-ı istibdadın hâkim-i manevîsi kuvvet idi; kimin kılıcı keskin, kalbi kasî olsa […] ”7 o etkileyebilir ve manipüle edebilirdi. Artık zaman cemaat (ekip) zamanı…
Dipnotlar:
1- Sünuhat, Enst./intr., s. 51. 2- Mektubat, s. 425.
3- İşârâtü’l-İ’caz, s. 162. 4- Sünuhat, s. 52.
5- Emirdağ Lâhikası, s. 120. 6- ESDE, s. 189.
7- Beyanat ve Tenvirler, s. 50.