Ülkemizdeki özel okullarda çalışan yabancı öğretmen, okutman veya üniversitelerdeki yabancı öğretim üyelerinin sosyal güvencelerinde en büyük sorun 2003 yılı ve öncesindeki çalışmalarıyla ilgilidir. 506 sayılı yasanın “Sigortalı Sayılmayanlar” başlıklı mülga 3/II maddesinde; “Aşağıda belirtilenler hakkında bazı sigorta kolları uygulanmaz: A- Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, bir işveren emrinde çalışan ve Türk uyruklu olmayan kimselerden Kurumdan yazılı istekte bulunanlar hakkında ve istek tarihinden sonraki aybaşından başlanarak uygulanır.” hükümleri bulunmaktaydı.
06.08.2003 tarihli ve 25191 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanun ile 506 sayılı yasanın, üstte verilen 3’üncü maddesinin II inci fıkrasının (a) bendi yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlükten kalkan bu bent ile birlikte, 06.08.2003 tarihinden itibaren, daha önce haklarında sadece kısa vadeli sigorta kolları uygulanan yabancı uyruklu kimseler, bütün sigorta kollarına tabi tutulmuşlardır.
506 sayılı yasanın 2’nci maddesinde sigortalı sayılanlar belirtilmiş olup, aynı yasanın 6’ncı maddesinde de, çalıştırılanların işe alınmalarıyla kendiliğinden sigortalı olacakları, sigortalı olmanın bir hak değil, yasal yükümlülük olduğu sigortalı olmanın işçi veya işverenin talep veya arzusuna bağlı olmayıp zorunlu olduğu hükme bağlanmıştır.
Üstte anlatılanlardan hareketle, 06.08.2003 tarihinden önce, ülkemizde çalışan yabancı uyruklu öğretmen, okutman veya öğretim üyeleri sadece kısa vadeli sigorta kollarına tabi tutulmuş, uzun vadeli sigorta kolları kapsamında sigortalı sayılmamışlardır.
Türkiye’de 2003 yılından önceki çalışmaları uzun vadeli sigorta kolları kapsamında sayılmayan yabancı uyruklu öğretmen, okutman veya öğretim üyeleri, yıllar sonra bu durumu fark edip, emekli olamayacaklarını öğrenince, çalıştıkları kuruluş aleyhine iş mahkemelerinde dava açmışlardır.
Ankara 5. İş Mahkemesi’nin 2006/671 E. 2008/177 K. numaralı ve Yargıtay tarafından onanarak kesinleşmiş (Yargıtay 10 Hukuk Dairesi’nin 2008/13441 Esas, 2010/3430 Karar sayılı kararı) kararında özetle; “...Dâvâcı vekili dâvâ dilekçesi ile, müvekkilinin 1986 yılında Türkiye’den gelen davet üzerine Ankara’ya geldiğini, dâvâlı B. üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesinde ücretli Öğretim görevlisi olarak işe başladığını ve aynı Fakültede 01.08.1990 yılından 13.09.2005 tarihe kadar çalıştığını, müvekkilinin SSK’dan hizmet dökümü istediğinde 01.08.1990 tarihli işe girişinin bildirilmesine rağmen hizmetlerinin bildirilmediğinin görüldüğünü, müvekkilinin bu hizmetlerinin sigortalı olması gerektiğini belirterek müvekkilinin 01.08.1990 - 13.09.2005 tarihleri arasındaki çalışmalarının sigortalı hizmetten sayılmasına karar verilmesini, talep etmiştir. Dâvâcının dâvâ konusu yapılan dönemde vatandaşı olduğu Macaristan ile Türkiye arasında her iki devletin de akit devlet olduğu sosyal güvenlikle ilgili İLO Sözleşmesi’nin ‘’Yabancılara Eşit Muamele’’ başlıklı 7. bölümünde akit devletlerin sosyal güvenlikle ilgili konularda sözleşmeye üye devlet vatandaşına kendi vatandaşlarına aynı hakları tanıyacakları hükme bağlanmıştır. Bu durumda sosyal güvenlik sözleşmesinin tarafı olan bir ülke vatandaşının Türkiye’de sigortalı bir işte çalıştığı taktirde yazılı istek koşulu aranması zarureti bulunmamaktadır. Tüm bu tesbit ve hukukî olgular karşısında davacının çalışmasından dolayı 01.08.1990-31.01.2001 tarihleri arasındaki çalışmalarının uzun vadeli tüm sigorta kollarına tabi olduğundan 506 sayılı yasanın 2. maddesi uyarınca sigortalı sayılmasına, karar vermek gerekmiştir.” denilmektedir.
Örnek yargı kararından da açıkça anlaşıldığı üzere, ülkemizdeki yabancı öğretmen veya öğretmenlerin 2003 yılı öncesi sigortasız çalışmaları mahkeme kararıyla sigortalı saydırılmaktadır.
Not: Her hafta Cuma günleri bu köşede olacağız. Sosyal güvenlikle ilgili karşılaştığınız sorularınızı [email protected] e-posta adresine yazın. Sizin için cevaplayalım.