Sigortalı kişinin vefatı dolayısıyla, müteveffa sigortalının geride kalan hak sahibi durumundaki kız veya erkek çocuklarına bağlanan ölüm aylığına ise, “yetim aylığı” denilmektedir. 

SGK tarafından bağlanacak yetim aylıklarının hangi şartlarda bağlanıp hangi şartlarda kesileceği, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 34 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. 

Kanun metnindeki hükümlere göre, vefat eden sigortalının geride kalan kız veya erkek çocuklarına yetim aylığı bağlanabilmesinin şartları arasında, 5510 sayılı kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamak şeklinde bir şart bulunmaktadır. 

Sosyal güvenlik uygulamalarında, 5510 sayılı yasanın 34’üncü maddesinde yer alan “çalışmamak” ibaresi “fiilî çalışma” olarak anlaşılıp değerlendirilmektedir. 

5510 sayılı yasada, hangi sigortalı çalışmaların fiilî çalışma olarak değerlendirileceği ise, 4’üncü maddede açıklanmıştır. Anılan maddeye göre, fiilî çalışma; 5510 sayılı yasa kapsamında 4/1-a sigortalısı (eski adıyla SSK sigortalısı) olarak çalışmak, 5510 sayılı yasa kapsamında 4/1-b sigortalısı (eski adıyla Bağ-Kur sigortalısı) olarak çalışmak, 5510 sayılı yasa kapsamında 4/1-c sigortalısı (eski adıyla Emekli Sandığı iştirakçisi) olarak çalışmak şeklinde anlaşılmakta ve uygulanmaktadır. 

Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan yetim aylığı alanların çoğu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında isteğe bağlı sigortalı olunması durumunda, yetim aylıklarının kesileceğini sanmaktadırlar. Çünkü, yetim aylığı almanın şartları arasında, sigortalı çalışmamanın ve sosyal güvenceli olmamanın şart olduğunu düşünmektedirler. 

Halbuki, 5510 sayılı yasanın 34’üncü maddesinde, yetim aylığı almanın şartları arasında 5510 sayılı yasaya veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamak şartı vardır. SGK uygulamalarında, yetim aylığı almak için gerekli olan çalışmama şartı, fiilî çalışma ve zorunlu sigortalı olmak olarak değerlendirilmektedir. 

Yani, yetim aylığı alan bir kişi, SSK (4/1-a), Bağ-Kur (4/1-b) veya Emekli Sandığı kapsamında zorunlu sigortalı olarak çalışırsa, yetim aylığı kesilmektedir. Ancak, SGK uygulamalarında isteğe bağlı sigortalılık fiilî bir çalışma olarak değerlendirilmediği için, hem yetim aylığı almak hem de isteğe bağlı sigortalı olmak mümkün bulunmaktadır.  

***

Kocasından aylık alan memur annesi ölen oğlundan aylık alamaz

SORU 1: Memurluk yapan bir yakınım vefat etti. Geride sadece bir kız çocuğu kaldı. Memurun annesi, kendi kocası üzerinden ölüm aylığı almaktadır. Memurun annesi ölen memur çocuğu üzerinden SGK’dan ölüm aylığı alabilir mi? Hasan ERDEM

CEVAP 1: 5510 sayılı yasada ölen çocuk üzerinden anne ve babasına aylık alma şartlarının bazı kuralları vardır. Bu kurallardan birisi de, anne veya babanın aylık almama şartıdır. Soruda belirttiğiniz kişi, ölen kocası üzerinden ölüm aylığı aldığı için, ölen çocuğu üzerinden ayrıca ve ikinci kere ölüm aylığı alamaz.