Bu hadisi iki yönden yorumlamak mümkündür; işlerin ehline verilmemesini bir kıyamet alâmeti olarak anlamak, bir de bir iş ehline verilmezse o işin kıyametinin yaklaştığına hükmetmek. 

Ülkemizde işi ehline vermek konusu yanlış anlaşılmıştır maalesef, iş vermek konumunda olanlar, işin ehli yerine kendi “ehl”ini seçerek ona verirler. İktidarda olanların çalışmak için kendilerine yakın kişileri ve kurumları (hak etmiyor olsalar bile) “ille de bizden olsun, ister çamurdan olsun” hesabını seçtiklerini herkes bilir. Hatta ilginçtir, bunu “yakınlarını korumayı” emreden âyetler mucibince yaptıklarını söyleyip katmerli cürüm işleyenlere bile rastlanmıştır. 

Haşmetli devletlüler için küçük, sıradan vatandaş için büyük sayılacak küçük kadrolara memur alımı KPSS sınavı ile yapılmaktadır. Ancak gelir getirisi ve prestiji yüksek kadrolara eleman alımında farklı yöntemler kullanıldığı görülebiliyor. En çok görüleni, alınması planlanan kişilerin özelliklerini, yapılacak işle ilgisi olmasa bile başvuru şartları arasında saymak! Meselâ TÜBİTAK’ta atom araştırmaları üzerine yazılım geliştirecek, Çince veya Urduca bilen bir bilgisayar mühendisi ilânı görürsem şaşırmıyorum ve istenen diğer özellikleri taşısam bile başvurmuyorum. Almak istedikleri kişi belli ki vakt-i zamanında, hangi maslahata binaen olduğunu bilmediğim şekilde, belirtilen dillerin kursuna gitmiş ve sertifikasını almış diyorum. KPSS sınavının yapıldığı bugünlerde, bazı kurumların KPSS şartını kaldırmış olduklarını duymak üzüntü verici oldu. 

Türkiye’de her kurum böyle mi? Özel yetkinlikleri ve kişisel özellikleri, insaflı ve adaletli bir şekilde değerlendiren ve ona göre insanlara davranan bir yer hiç mi yok? Tabiî ki var: TSK! Zorunlu askerlik görevi vesilesiyle toplumun her kesiminden insan, hayatının belli bir döneminde buraya uğrar. Atom mühendisinden filoloğuna, bale ve opera sanatçısından muhallebicisine çok geniş bir yelpazede insan kaynağından söz ediyoruz. Herkese yetkinliğine uygun bir iş bulmak gibi bir imkânı olmasa da komutanlarımız, her işi yapabilecek en uzman kişiyi seçmeye azamî gayret sarf ediyorlar. Meselâ bir piyano mu taşınacak, bakıyorsunuz kolluk çavuşu koşa koşa gelip konservatuvar mezunu iki kişiyi alıp gidiyor! 

Benim askerlik yaptığım yerde, bir gün bir uzman çavuşumuz acilen bir ziraat mühendisi arayışına girdi. Küçük bir alaydık, aramızda fazla meslek çeşitliliği yoktu ve yapılacak iş hakkında detay da verilmemişti. İçimizde Ziraat Fakültesi mezunu bir arkadaş bulduk ve kendisi ile helâlleşip gönderdik. Bahçe hayvanları konusunda uzmanlığı olduğunu söylese de, Nizamiye Karakolu’nda bulunan çiçeklerin yapraklarının tozlarını almak için olabilecek en uzman kişi oydu. Sivildeki işi yatırım analistliği olan, dünyanın herhangi bir köşesindeki herhangi bir ülkede, en iyi yatırımın nasıl yapılabileceğini bilen, adım atmadığı bir ülke kalmamış, bir yıllık kazancı ile askerlik yaptığı süre boyunca o alaydaki uzman çavuş ve astsubayların tamamının maaşını ödeyebilecek bir arkadaşımız vardı. Çok şanslıydı ki uzmanlık alanına göre değerlendirildi ve kantinci oldu. 

Bir gece apar topar koğuşumdan nöbetçi erler eşliğinde alındım. Nöbetçi astsubay, nöbetçi subay derken, alay komutanının isteği üzerine gittiğimi anladım, ama kimse niçin çağrıldığımı bilmiyordu. En son beni subay gazinosunun kapısında alıp içeriye götürecek olan komutan, “ilahiyatçı çavuş sensin demek” dedi. (Ben tabiî ki, şaşırdım; zira çavuştum evet, ama ilahiyatçı değildim. Muhtemelen dini bir vecibe için çağırmış olmalıydılar, ilahiyatçı aradıklarına göre... Gecenin o saatinde hangi dinî vecibe lâazım olmuştu acaba ve daha da önemlisi, ben yapabilecek miydim?) İlahiyat değil mühendislik fakültesi mezunu olduğumu söyledim. “Olsun”  dedi ve Arapça biliyor olmanın yeterli olacağını ekledi komutan. (Namazlarını kılan, Kur’ân okuyan ve Arapça bilen kişileri kodlama biçimi olarak “ilahiyatçı çavuş” ilginç gelmişti bana) İçeriye girdiğimde benden beklenen şeyin, duvarda asılı olan bir resmin altında yazan bir yazıyı okumak olduğunu söylediler. Bütün yetkinlikleri etkili kullanmak diye buna derim işte, ama yazıyı da okuyamadım iyi mi? Elle yazılmış, resim kopyalanınca da iyice silikleşmiş bir yazıydı!

***

Özel şirketlerde de durum çok iç açıcı değil. Kurumsal denebilecek şirketlerde bile yönetici konumdaki bazı insanlar, kendi makamını elinden alması riskine binaen bir altlarındaki konuma, orayı hak eden birilerini yerleştirmezler. “Düşük profil”, her daim yönlendirilebilecek ve asla kendisine rakip olamayacak bulunmaz bir nimettir. Gözü kapalı her söyleneni “yıldırım hızıyla” harfiyyen uygulayacak ve inisiyatif kullanmayacak bir modern köle isteniyor çoğunlukla. 

Bu zihniyetle devam ettiğimiz sürece, elin oğlu sanayi devrimi (sanayi 4.0) konuşurken, biz hâlâ Saray’ın devrimini konuşur dururuz!